Թուրքիայում ընդհանրապես չի խոսվում հայ-թուրքական արձանագրությունների մասին․ թուրքագետ

Հայաստանի նախագահի՝ ՄԱԿ-ում ունեցած ելույթից հետո էլ Անկարայի կողմից հայ-թուրքական արձանագրությունների վավերացումը խիստ անհավանական է, կարծում է թուրքագետ Տիրան Լոքմագյոզյանը։ Նրա պնդմամբ՝ այս հարցն ընդհանրապես չի դիտարկվում Թուրքիայի քաղաքական օրակարգում, նույնիսկ քննադատական մոտեցմամբ։

Հայաստանի նախագահը 2017 թվականի սեպտեմբերին ՄԱԿ-ի ամբիոնից իր ելույթում փաստորեն վերջնաժամկետ էր ներկայացրել Թուրքիային․ կամ մինչև 2018 գարուն դրանք վավերացվում են, կամ Հայաստանը ազատվում է դրանցից, քանի որ դրանք բարոյապես մաշված կլինեն։

«Թուրքիայի ղեկավարությունը սխալվում է, եթե մտածում է, որ ինքը կարող է առհավետ պատանդ վերցնել այդ փաստաթղթերը և վավերացնել միայն իրեն հարմար առիթով: Արձանագրությունները բանակցվել են ներկայիս պայմաններում՝ առկա խնդիրներին լուծում գտնելու համար: Դրանց կենսագործման ուղղությամբ շարունակաբար որևէ դրական տեղաշարժի բացակայության պայմաններում Հայաստանը այդ երկու արձանագրությունները հայտարարելու է առ ոչինչ: Մենք 2018 թվականի գարուն ենք մտնելու առանց այդ, ինչպես, ցավոք սրտի, փորձը ցույց տվեց, սին արձանագրությունների», — մասնավորապես նշել էր նախագահ Սարգսյանը։

Ավելի ուշ՝ դեկտեմբերի 13-ին, Հունաստանի արտաքին գործերի նախարարությունում իր ելույթի ժամանակ Հայաստանի ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանը պարզաբանեց, որ փաստաթղթերը չեն վավերացվել, քանի որ Թուրքիան առաջ է քաշել անհիմն նախապայմաններ, որոնք հակասում էին արձանագրությունների տառին և ոգուն։

Դրանից երկու օր անց Անկարան, ի վերջո, արձագանքեց հայկական կողմի սպառնալիքներին, սակայն ոչ թե արձանագրությունները վավերացնելու պատրաստակամությամբ, այլ նախապայմաններով՝ «սպասում ենք Հարավային Կովկասում նպատակահարմար քաղաքական մթնոլորտի և խաղաղ  իրադրության  ձևավորման»։

«Արձանագրությունների գործընթացում Թուրքիայի գլխավոր նպատակը Թուրքիա-Հայաստան հարաբերությունների կարգավորումն է՝ Հարավային Կովկասում համապարփակ խաղաղություն և կայունություն ապահովելու միջոցով: Այդ համատեքստում արդեն քառորդ դար շարունակվող Լեռնային Ղարաբաղի խնդրի կարգավորման գործընթացում անհրաժեշտ է առաջնորդվել ՄԱԿ-ի անվտանգության խորհրդի որոշումներով և Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության սկզբունքով: Ամեն դեպքում Հայաստանը պետք է վերջ տա Ադրբեջանի տարածքների բռնազավթմանը», — նշվում էր Թուրքիայի ԱԳՆ հաղորդագրության մեջ:

Տեղին է նշել, որ միջազգային հանրությունը Արցախյան հակամարտության կարգավորման գործընթացը վստահել է բացառապես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբին, որն էլ առաջնորդվում է ոչ թե ՄԱԿ-ի չարչրկված 4 որոշումներով (որոնք, ի դեպ, առաջինը խախտել է հենց Ադրբեջանը), այլ երեք սկզբունքներով՝ ազգերի ինքնորոշման իրավունք, տարածքային ամբողջականություն և ուժի չկիրառում։ Այս երեք սկզբունքները հավասարազոր են։ Սակայն և՛ Թուրքիան, և՛ Ադրբեջանը մշտապես առանձնացնում են դրանցից մեկը՝ տարածքային ամբողջականությունը, ու դարձնում մատի փաթաթան։

Դեկտեմբերի 16-ին հետևում է Հայաստանի ԱԳՆ հերթական հայտարարությունը, որում հայկական կողմը հիշեցնում է՝ արձանագրությունների ոգին այն էր, որ դրանք պետք է վավերացվեին առանց նախապայմանների, սակայն Անկարան նորից նախապայմաններ է առաջ քաշում։

«Անկարան չի խորշում ևս մեկ անգամ կրկնել իր նախապայմանները, կապելով հայ-թուրքական հարաբերությունները Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցի՝ Ադրբեջանի օգտին լուծման հետ՝ կամայական հղում կատարելով ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդի բանաձևերին, որոնք որևէ առնչություն չունեն կարգավորման բանակցային գործընթացի հետ։ Բոլորին է հայտի, որ Արձանագրություններում ղարաբաղյան հակամարտության կամ որևէ նախապայմանի մասին խոսք անգամ չկա», — նշվում է ՀՀ ԱԳՆ հայտարարության մեջ։

Այս հայտարարություններից անցել է շուրջ մեկ ամիս, սակայն թուրքական կողմը որևէ կերպ պատրաստակամություն չի հայտնել արձանագրությունները վավերացնելու հարցում։ Իսկ գարնան սկզբին մնացել է մեկ ու կես ամիս։