Հայաստանի հարևան երկրներում 2017-ը բարենպաստ էր իշխանության կենտրոնացման համար

2017 թվականին Հայաստանի հարևան երկրներում զգացվել է իշխանության գերկենտրոնացում։ Թուրքիայում ու Ադրբեջանում իշխող ավտորիտար ռեժիմներն իրենց ձեռքում են հավաքել բոլոր լծակները, իսկ Իրանում և Վրաստանում իշխող թիմերը վերահաստատել իրենց մանդատները։ Տարածաշրջանային տարին զերծ չէր նաև լարվածությունից, որի հիմնական աղբյուրները եղել են Բաքուն ու Անկարան։ Այս ամենի ազդեցությունը զգալի է եղել նաև Հայաստանի վրա։

Միանձնյա իշխանության համար երկարատև պայքարից հետո Թուրքիայի նախագահ Ռեջեք Թայիփ Էրդողանն այս տարի կարողացավ հասնել Սահմանադրության փոփոխության, որով իշխանության լծակները կենտրոնացան հենց նախագահի ձեռքում։ Խորհրդարանի մեծամասնության աջակցությամբ Էրդողանը շարունակում է հետապնդել ընդդիմադիր գործիչներին ու լրագրողներին։

«Սա ևս մեկ քայլ է և կարևորագույն քայլ Էրդողանի սուլթանության ձևավորման համար։ Գյուլենականների դեմ պայքարի ներքո էրդողանը փորձում է մաքրել բոլոր այն մարդկանց, ովքեր կարող են խոչընդոտ հանդիսանալ իր իշխանության ամրապնդմանը»,- նշում է վերլուծաբան Գրետա Ավետիսյանը։

Նույնատիպ սահմանադրական փոփոխություններից հետո իշխանության գերկենտրոնացումը շարունակվեց նաև Թուրքիայի եղբայր պետությունում՝ Ադրբեջանում։ Դա նախագահ Իլհամ Ալիևին թույլ տվեց կնոջը՝ Մեհրիբանին, նշանակել առաջին փոխնախագահի պաշտոնում և փաստացի ամրագրել իշխանության ժառանգականությունը։ 2018թ. Ադրբեջանում սպասվում են նոր նախագահական ընտրություններ, որոնք խնդրահարույց են լինելու Ալիևների համար։

«Ալիևը խնդիր է ունենալու երկրի ներսում հավաքել, զսպել այն բոլոր այլախոհներին, ովքեր երկրում կարող են ցնցումներ առաջացնել և վտանգել իր իշխանության մնալը,- պնդում է վերլուծաբանը։

Վրաստանում և Իրանում իշխող թիմերն ու կուսակցությունները կարողացան ընտրություններում հաղթել ու ավելի ամրապնդել իրենց իշխանությունը։ Սա նրանց թույլ տվեց ավելի համարձակ լինել որոշումներ կայացնելու հարցում։ Վրաստանի դեպքում սա կարևոր արդյունքներ ունեցավ նաև Հայաստանի համար։ Մասնավորապես, վրացական իշխանությունները շվեյցարական SGS ընկերության հետ ստորագրեցին համաձայնագիր, որով այս ընկերությունը կկարողանա հետևել Վրաստան-Ռուսաստան փոխադրումներին ու ապահովել Հարավային Օսիայի տարածքով հաղորդակցությունը։

«Ինչ վերաբերում է հայկական կողմի մասնակցությանը, դա ավելի շատ զուտ քաղաքական որոշման խնդիր է։ Եվ նույն վրացական կողմին տվյալ միջանցքների գործարկման պարագայում, մեղմ ասած, շատ բարդ է լինելու հիմնավորել, թե ինչու դրանցով չեն կարող անցնել հայկական բեռներ»,- նշում է «Հայացք» վերլուծական կենտրոնի ղեկավար Նարեկ Մինասյանը։

Ձմեռային ամիսներին Վերին Լարսի լեռնանցքով անցնող ճանապարհի հաճախակի փակման պայմաններում Հարավային Օսիայով անցնող ճանապարհները այլընտրանքային միջոց կլինեն Հայաստանից Ռուսաստան և հակառակ ուղղությամբ բեռնափոխադրումների իրականացման համար։ Հայաստանի համար կենսական նշանակություն ունեցող այս համաձայնությունը, սակայն, խոչընդոտներ ունի։

«Ադրբեջանի համար տվյալ սցենարի իրագործումը բավական լուրջ մարտահրավերներ է պարունակում։ Ադրբեջանը տարիներ շարունակ իրականացրել է որոշակի շրջափակման և մեկուսացման քաղաքականություն, դրա վերջին դրսևորումը հենց Բաքու-Թբիլիսի-Կարսի շահագործումն էր։ Այնուամենայնիվ, նման միջանցքների բացումը, անգամ մասամբ, անգամ ֆորս-մաժորների պարագայում, բավական լուրջ հարված է հասցնում այդ շրջափակման քաղաքականությանը, որոշակիորեն անարդյունավետ է դարձնում դա»,- նշում է Նարեկ Մինասյանը։

Վերլուծաբանի խոսքով՝ Հայաստանն առնվազն տեղյակ է Վրաստանի և Ռուսաստանի միջև ընթացող բանակցությունների մանրամասներից, և Հայաստանի նախագահի Թբիլիսի այցը կարող է լավ առիթ լինել այս խնդրի լուծումն արագացնելու գործում։