Նոր հնարավորություններ ու նոր մարտահրավերներ Ղարաբաղյան խնդրի հարցում. Chatham House

«Երկու տարի առաջ Հայաստանն ու Ադրբեջանը կագնեցին լայնամասշտաբ պատերազմի եզրագծին: Հայասատնում կատարված քաղաքական նոր փոփոխությունները նոր հնարավորութուններ ու նոր մարտահրավերներ են ստեղծել երկու կողմերի համար»,- անդրադառնալով Ղարաբաղյան հակամարտության խնդրին՝ գրել է Լոնդոնի «Chatham House» միջազգային հարաբերությունների թագավորական ինստիտուտի՝ Ռուսաստանի և Եվրասիայի ծրագրի գիտաշխատող Լորենս Բրոերսը:

Նրա խոսքով՝ բողոքի ակցիաների ընթացքում Նիկոլ Փաշինյանը զգուշորեն խուսափել է արտաքին քաղաքական թեմաներից, սակայն այժմ  նրա ղեկավարած կառավարությանը առավել դժվար կլինի հավասարակշռություն պահպանելը:

Բրոերսը նշում է, որ երկու կողմերում էլ հանրային էյֆորիայի ալիք է գրանցվել, Ադրբեջանում՝ քառօրյա պատերազմից հետո, Հայաստանում՝ «թավշյա» հեղափոխությունից հետո, երբ մարդիկ սկսեցին հավատալ, որ ամեն ինչ հնարավոր է: Ակնկալիքները, սակայն, պետք է զսպվեն:

Փաշինյանը կարճաժամկետ շատ մարտահրավերներ ունի: Ազգային անվտանգությունն, ավանդաբար, եղել է Հայաստանի Լիբերալ ընդդիմության «Աքիլլեսյան գարշապարը»:

1990-ականների վերջերից հայ-ադրբեջանական բանակցությունների շրջանակը սեղմվել է մի նեղ խմբի մեջ, որի մեջ են եղել միայն նախագահներն ու արտգործնախարարները: Լինելով առանց բանակցողների թիմի, բանագնացների, չափազանց զգայուն ինստիտուցիոնալ հիշողություն է կուտակված ընդամենը մի քանի անձանց մոտ: Դրա փոփոխման ընթացքում գործընթացը խոցելի է դառնում:

Բաքուն կարող է ցանկանալ արագ շարժվել առաջ՝ բանակցություններում դիրքերի փոփոխության հույս ունենալով, մինչ Փաշինյանի թիմը կհասցնի լրացնել իր բացը: Ներկայիս խաղաղության առաջարկը, որ հայտնի է «Մադրիդյան սկզբունքներ» անունով, արդեն փոփոխվել է մի քանի անգամ: Երբ, ինչպես նախկին առաջատար բանակցողն է նշել, բանակցությունները բովանդակության մասին չեն, այլ թե «որ փաստաթուղթը պետք է լինի բանակցությունների հիմքը», ինստիտուցիոնալ հիշողությունն առանցքային ռեսուրս է դառնում:

Բացի այդ, հեղինակը նշում է, որ «թավշյա հեղափոխություն»-ն Ադրբեջանին դուրս է բերել իր հարմարավետության գոտուց, քանի որ 20 տարվա ընթացքում առաջին անգամ Հայաստանը ղեկավարում է մեկը, ով Ղարաբաղից չէ: Փաստը, որ Հայաստանը մի խումբ ղարաբաղցիների իշխանության տակ է եղել, երկու տասնամյակ շարունակ եղել է ադրբեջանական վերլուծության հիմնաքարը: «Ղարաբաղյան կլան» ասվածը գրավիչ գաղափար է, երբ պետք է պատասխաններ գտնեին 20 տարվա փակուղու համար: Այդ մտածողությունը ենթադրում է, որ կլանի վերացումից հետո բանակցությունները փակուղուց դուրս են գալու: Դա, սակայն, բոլորովին անիրատեսական է:

Միաժամանակ Բրոերսը անդրադարձել է Արցախի՝ բանակցային սեղան վերադառնալուն:

«Արցախի ներառումը բանակցություններում, կարևոր է Նիկոլ Փաշինյանի կամ նրան հաջորդող ցանկացած առաջնորդի համար՝ գծել քաղաքական համայնքի այն սահմանները, որին նրանք վերջին հաշվով հաշվետու են»,- գրել է Լորենս Բրոերսը: