Գյումրիի «Կումայրի» արգելոցում տեղադրված ուղեցույցները խոսում են քաղաքի պատմական շենքերի մասին 

Հազարավոր  պատմաճարտարապետական շենք-շինություններով քաղաքի պատմական միջուկը համարվում է արգելոց, որի Կումայրի անունն արդեն հուշում է հին քաղաքի հնագույն հարուստ պատմության մասին։ Պատմական միջուկում մշակութային մեծ արժեքներ են ալեքպոլցի արհեստավորների ձեռքով շարված սալաքարերով փողոցները, շինությունները, որոնք այդ տարիների ճարտարապետական ոճն են ընդգծում։ «Կումայրի» արգելոց-թանգարանի տեղադրած ուղեցույցներն առայժմ ժամանակագրական 2 շերտին են պատկանում՝ ալեքպոլյան  և լենինականյան ժառանգություններով։

«Կումայրի» պատմական միջուկը ընդգրկում է ավելի քան 1000 հա տարածք՝ ներառելով մոտ 1600 հուշարձան, որոնցից  ընդամենը 10 շենք-շինություններն այժմ ունեն տեղեկատվական ուղեցույցներ։ Բոլորը չէ, բայց ճարտարապետական կառույցների որոշ մաս ևս  կունենա ուղեցույցներ։ Ձեռնարկի հովանավորչությունը, ծննդով լիբանանցի հայ մտավորականը` Իվան Արտհալճյանը պատրաստ է հոգալ։ Պարզապես շենքերի տարեգրությունները, պատմական տեղեկությունների բազան գտնելն է դժվար շատ, գրեթե անհնար։

Ընդամենը մի քանի քայլ այն կողմ  դարձյալ ալեքպոլյան ժառանգության մի մասնիկն է ՝ նախկին Արաբաջյան դպրոցը՝ կառուցված 1870- ականներին։ Երկհարկանի շենքը միայն ճարտարապետական տեսքով չէ, որ առանձանում է, այս շենքի պատշգամբն էլ ոչ պակաս ճանաչելիություն  ունի, ինչպես, օրինակ, «Մեր մանկության տանգոյի» պատշգամբը։ Կինոյի քաղաք համարվող ալեքպոլյան այս շենքն ու պատշգամբն էլ հայտնի «Եռանկյունի» ֆիլմից են:

Գրեթե նույն ժամանակագրությունն ունի Շիրազ-Աբովյան խաչմերուկում կառուցված 2 մեծահարուստների՝ Ռաֆայելյանների և Թոքմաջյանների  առևտրի սրահը, որտեղ այժմ կրթամշակութային գործունեություն է ծավալում Գեղագիտական ազգային կենտրոն Գյումրիի մասնաճյուղը:

Պատմական միջուկի Լենինականի ժառանգություն հանդիսացող շենքերից մի քանիսը ևս ունեն տեղեկատվական ուղեցույցներ։ Դրանցից մեկը «Կումայրի» արգելոցում հաշվառված սովետական շրջանի գեղեցիկ շինություններից մեկն  է, որը գյումրեցիներն անվանել են «լոդկայի շենք»՝ արտաքին տեսքը նավի նմանեցնելով։ Ժամանակին եղել է կենտրոնական գրադարանը, իսկ այժմ գործում է Շիրակի թեմի առաջնորդարանը։

Ուղեցույցները եռալեզու են՝ հայերեն, ռուսերեն և անգլերեն, բայց առայժմ բացակայում են բրայլան այբուբենով ցուցանակները։ Շատ քիչ փողոցներում էլ տեղադրվել են  QR կոդով ուղեցույցներ, որոնք տվյալներ ու պատկերներ են պարունակում քաղաքի տեսարժան վայրերի մասին։ Առանց էքսկուրսավարների Գյումրի մուտք գործող հայ և օտարազգի այցելուների համար այն կողմնորոշվելու, տեղեկություններն առանց խեղաթյուրման ստանալու լավագույն տարբերակն է: