ՀՀ-ԵՄ Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագիր. ի՞նչ է դա և ի՞նչ օգուտ Հայաստանին

Այսօր Բրյուսելում մեկնարկել է Արևելյան գործընկերության գագաթաժողովը, որի ընթացքում նախատեսվում է Հայաստանի Հանրապետության և Եվրամիության միջև նոր համաձայնագրի կնքում: «ՀՀ-ԵՄ համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագիր» անվանումն ստացած փաստաթուղթը նախաստորագրվել էր դեռ այս տարվա մարտի 17-ին և մինչ փաստաթղթի ստորագրումն անորոշությունը պահպանվում է:

Չի բացառվում, որ պաշտոնական Երևանը կարող է հրաժարվել այս փաստաթղթի ստորագրումից ևս, ինչպես դա արվեց Ասոցացման համաձայնագրի ստորագրման ժամանակ: 2013-ին Ասոցացման պայմանագրի ստորագրումից Երևանը հրաժարվեց  Մաքսային միությանն անդամակցելուց անմիջապես հետո:

«Եվրոպական Միությունն ու Հայաստանը արձանագրեցին, որ ավարտել են Ասոցացման համաձայնագրի, այդ թվում՝ Խորը և համապարփակ ազատ առևտրի գոտու շուրջ բանակցությունները, սակայն չեն նախաստորագրելու այն, քանի որ Հայաստանն ունի նոր միջազգային հանձնառություններ»,- ասված է ՀՀ համագործակցությունը ԵՄ-ի հետ ԱԳՆ-ի պաշտոնական հրապարակման մեջ:

Կարծիք կա, որ նոր համաձայնագրի քաղաքական հատվածը նույն է, ինչ Ասոցացման հաձայնագրում, էականորեն տարբերվում է տնտեսական մասը: Այս նոր փաստաթուղթը փոխարինելու է գալիս Հայաստան-ԵՄ Գործընկերության և գործակցության համաձայնագրին, որը ուժի մեջ է մտել 1999 թվակաին հուլիսին՝ 10 տարի ժամկետով, սակայն ժամկետի լրանալուց հետո երկարաձգվել է:  

Ի՞նչ սպասել Եվրամիության հետ նոր համաձայնագրից

Բրյուսելում այսօր նախագահ Սերժ Սարգսյանը, պատասխանելով «Ազատություն» ռադիոկայանի հարցին, թե շարքային հայաստանցին ի՞նչ է ստանալու այս համաձայնագրից, ասել է.

«Վաղը չէ մյուս օրը, երևի թե, ոչինչ, անմիջապես իր վրա չի զգա, բայց ժամանակի ընթացքում կզգա, որովհետև մենք բարեփոխումները ի վիճակի ենք արագ անցկացնել Եվրամիության աջակցությամբ։ Ինքներս հեծանիվ հնարելու ունակությունը չունենք և ոչ էլ ցանկությունը, կան բացարձակ ճշմարտություններ և այդ ճշմարտություններով մենք պետք է ղեկավարվենք»:

Ըստ որոշ փորձագետների՝ նոր համաձայնագիրը կարող է տալ շատ ավելի մեծ ու թիրախավորված աջակցություն, տնտեսական ազատություն, կոռուպցիայի և մենաշնորհի դեմ պայքարի նոր՝ ավելի արդյունավետ մեխանիզմներ, ավելի լայն ժողովրդավարություն: Մի խոսքով, Հայաստանը կարող է ավելի մոտենալ եվրոպական մոդելին, դառնալ Եվրոպայի կողմից ավելի վերահսկվող: Պարտավորությունների մեջ հնարավոր են որոշ օրենքների ընդունումներ, որոնք, մեղմ ասած, օտար են հայկական մտածելակերպին և ոչ միշտ են բխում ազգային շահերից:

Ավելի գերակշռող է այն տեսակետը, որ Հայաստանը կխորացնի հարաբերությունները Եվրոպայի հետ այնքանով, որքանով չի վնասի ԵԱՏՄ և ՀԱՊԿ անդամությանը: Ավելի լավատեսականը այն կարծիքն է, որ Հայաստանը կարող է դառնալ ԵԱՏՄ անդամ առաջին երկիրը, որ սերտացնում է հարաբերությունները ԵՄ-ի հետ և ապացուցում, որ արդյունավետ համակեցությունը անհնարին չէ:  

Կխանգարի՞ ՀՀ-ԵՄ նոր համաձայնագրի ստորագրումը Հայաստանի՝ ԵԱՏՄ անդամակցությանը

ՀՀ-ԵՄ նոր համաձայնագիրը չի հակասում ԵԱՏՄ-ում ՀՀ-ի կողմից ստանձնած պարտավորվածություններին: Հակառակը, պաշտոնական Երևանը ընդգծում է, որ հավակնում է կամուրջ դառնալ ԵԱՏՄ-ի ու Եվրամիության, նաև Իրանի և Մերձավոր Արևելքի միջև:
Նախագահ Սերժ Սարգսյանն էլ վերջերս տված իր հարցազրույցներից մեկում նշել էր, որ Եվրամիության հետ համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության մասին համաձայնագիրը չի անդրադառնում տնտեսությանը և Եվրասիական տնտեսական միության հետ հակասող կետ չի պարունակում:

«Այսինքն՝ այնտեղ հակասություններ չեն կարող լինել: Մեր երկրում կգործեն այն օրենքները, այն համաձայնագրերը, պայմանագրերը, որոնք մենք ստորագրում ենք Եվրասիական տնտեսական միության շրջանակներում, քանի որ առանձնապես տարբերություն չկա: Ռուսաստանն ԱՀԿ անդամ է, մենք՝ նույնպես, Ղազախստանը, Ղրղզստանը՝ նույնպես: Ի վերջո, ես կարծում եմ, որ ԵԱՏՄ-ն կգա նրան, որ կգործի Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության կանոններով, այն կանոններով, որոնցով այժմ աշխատում են եվրոպացիները: Այնտեղ, իհարկե, կան նաև այլ պահեր՝ տեխնիկական կանոններ, շատ այլ բաներ, բայց ԵԱՏՄ-ին հակասող ոչինչ չկա»,- Businenss FM-ին ասել է Սերժ Սարգսյանը:

Նոր համաձայնագրի կարևոր 3 կետերը

ՀՀ-ԵՄ համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի ոչ պաշտոնական թարգմանության տեքստը հոկտեմբերի 13-ին է հրապարակվել: Այն բաղկացած է 357 էջից: Համաձայնագրում անդրադարձ կա մի շարք ոլորտների, մասնավորրապես՝ քաղաքական, տնտեսական, էներգետիկ, բնապահպանական, կրթական, մշակութային:

SHANTNEWS-ն առանձնացրել է համաձայնագրի առավել կարևոր 3 կետերը:  

1. Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման մասին
Փաստաթղթի հայերեն ոչ պաշտոնական տեսքտում ընդգծվում է Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության խաղաղ և երկարատև կարգավորմանը հնարավորինս շուտ հասնելու անհրաժեշտությունը:

2. Տնտեսական բարեփոխումներ
Տնտեսական գործակցության հատվածում նշված է, որ Հայաստանը լրացուցիչ քայլեր պետք է ձեռնարկի աստիճանաբար ԵՄ տնտեսական քաղաքականությանը մոտենալու համար:

Իսկ Եվրոպական Միությունը պարտավորվում է աջակցել Հայաստանի Հանրապետությանը՝ ապահովելու կայուն մակրոտնտեսական քաղաքականություններ, ներառյալ Կենտրոնական բանկի անկախությունը և գների կայունությունը, կայուն պետական ֆինանսները և արտարժույթի փոխանակման դրույքաչափի կայուն համակարգն ու վճարային հաշվեկշիռը։

3. Էներգետիկ գործակցություն, հրաժեշտ ԱԷԿ-ին
Էներգետիկ գործակցության մեջ հատկանշական է Մեծամորի ատոմակայանի փակման վերաբերյալ Հայաստանի ստանձնած պարտավորությունը: Ըստ դրա՝ Հայաստանը վաղաժամկետ գործողությունների պլան կամ ճանապարհային քարտեզ է ընդունելու: 

«Մեծամորի ատոմային էլեկտրակայանի փակումն ու անվտանգ ապագործարկումը և այդ առումով ճանապարհային քարտեզի կամ գործողությունների պլանի վաղաժամկետ ընդունումը, հաշվի առնելով նոր հզորությամբ դրա փոխարինման անհրաժեշտությունը՝ Հայաստանի Հանրապետության էներգետիկ անվտանգությունը և կայուն զարգացման պայմաններն ապահովելու նպատակով»,- նշված է փաստաթղթի մեջ:

Պատրաստեց՝ Արտակ Խուլյանը
Համահեղինակ՝ Արտակ Հովհաննիսյան