Կառնուտում պեղվում է Հայաստանի վաղբրոնզեդարյան ամենամեծ հնավայրը

Գիտությունների ազգային ակադեմիայի հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտի հնագիտական արշավախումբը պեղումներ է կատարում Կառնուտի վաղ բրոնզեդարյան հնարավայրում: Սա վաղ բրոնզե դարին թվագրվող ամենամեծ հուշարձաններից է հանրապետությունում, որը բացահայտում է ժամանակաշրջանին բնորոշ ծեսերն ու սովորույթները: Կառնուտի հնավայրը հայտնաբերվել ու այստեղ առաջին անգամ պեղումներ կատարվել են դեռ 1981-ին: Պեղումները վերսկսվել են 3 տարի առաջ՝ 2016-ին, երբ շինաշխատանքների արդյունքում նոր դամբարաններ են երևան եկել:

Կառնուտի հնավայրի սահմանները դեռ ճշգրտված չեն: 1980-ականներին հայտնաբերված հուշարձանից ոչ հեռու բացվել են դամբարաններ ու կացարաններ, դրանցից ավելի բարձրադիր հատվածում գտնվող տարածքում ևս դամբարան է հայտնաբերվել, որից պարզ է դառնում, որ վաղ բրոնզի դարում հուղարկավորություններն, այսպես կոչված, սալարկղային են եղել: Դամբարաններում մեկից ավելի հանգուցյալների ոսկորներ են հայտնաբերվել: Հնագետ Լևոն Աղիկյանը բացատրում է՝ վաղ բրոնզե դարում ընդունված են եղել խմբակային կամ ընտանեկան թաղումները:

«Վաղբրոնզեդարյան կամ Քուռ-արաքսյան մշակույթի դամբարանադաշտերը բավականին տարբերվում են մյուսներից: Հիմնականում առանձնանում են խմբակային կամ ընտանեկան թաղումները: Դամբարանների մեծ մասը ունի մուտքեր, որոնք տանում են դեպի բազմանգամյա օգտագործման համար նախատեսված խցեր: Այսինքն՝ դուռն ամեն հաջորդ թաղման ժամանակ բացվում էր, կատարվում էր նոր թաղում, նորից փակվում էր»,- Shantnews-ին ասել է հնագետ Լևոն Աղիկյանը:

Հաջորդ կյանքում հարություն առնելու վաղբրոնզեդարյան համոզմունքով է պայմանավորված դամբարաններում հայտնաբերվող ուղեկից նյութերի առկայությունը: Հանգուցյալի հետ թաղել են տարբեր կենցաղային իրեր ու զարդեր: Առայժմ պարզ չէ, թե ինչու են բնակավայրն ու դամբարաններն իրար կից: Սովորաբար բոլոր հնագիտական հուշարձաններում դամբարանադաշտը սկսվում է այնտեղից, որտեղ վերջանում են բնակավայրի սահմանները: Կառնուտում դրանք իրար շատ մոտ են ու հնագետներին մտածելու տեղիք են տալիս, թե արդյո՞ք բնակավայրն ու դամբարանները համաժամանակյա են:

«Ես զբաղվում եմ ռադիոածխածնային թվագրությամբ, որը հնարավորություն կտա ստույգ թվագրել հուշարձանը, հասկանալ, թե ինչքան ժամանակ են ապրել այստեղ: Այդ ուսումնասիրությամբ նաև դամբարանները կթվագրենք, ու պարզ կդառնա դամբարանների ու բնակավայրի ժամանակագրական կապը: Ես Ֆրանսիայում և Բուլղարիայում աշխատել եմ նեոլիթյան և էնեոլիթյան ժամանակաշրջանի հուշարձաններում: Բայց երբ սկսեցի հետաքրքրվել Հարավային Կովկասի վաղբրոնզեդարյան հուշարձաններով, հասկացա, որ այստեղից է սկսվում Եվրոպայի վաղ շրջանի պատմությունը»,- Shantnews-ի հետ զրույցում նշել է ԱՄՆ Քորնելի համալսարանի ասպիրանտ Աննապաուլա Պասերինին:

Նա իտալուհի է, բայց Կառնուտի հնավայրում Ամերիկայի Քորնելի համալսարանն է ներկայացնում: Կառնուտի հնավայրից իր հետ Միացյալ Նահանգներ փորձանմուշներ է տանելու: Լաբորատոր հետազոտությունները ստույգ կորոշեն, թե ինչ ժամանակաշրջանի են թվագրվում դրանք: Իսկ բնակավայրում հայտնաբերված գտածոները Քուռ-արաքսյան մշակույթն են ներկայացնում: Օրինակը օջախն է, որը հայտնաբերվել է կացարաններից մեկի կենտրոնում:

Կառնուտի հնավայրում հայտնաբերված մարդաբանական նյութը ևս հետազոտության է ենթարկվելու: Միայն ԴՆԹ հետազոտությունը կարող է պարզել, թե վաղ բրոնզե դարում միասին ապրած ու նույն դամբարանում թաղված մինչև որերորդ սերունդն էր համարվում մեկ ընտանիք: