Հայաստանն ապաստան փնտրելու երկիր է աֆղանների, իրանցիների, իրաքցիների, նաև կուբացիների համար

«Փախստականների պաշտպանություն և տնտեսական ինտեգրում» ծրագիրը, որը երկու տարի է՝ շարունակվում է հանրապետությունում, ուղղված է փախստականների իրավունքների և պարտականությունների իրազեկմանը, հասկանալու նրանց խնդիրներն ու ինտեգրման դժվարությունները: Այսօր Շիրակի մարզպետարանում ՄԱԿ-ի փախստականների գրասենյակի, Հայկական Կարմիր խաչի ընկերության և տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարության միգրացիոն ծառայության աշխատակիցները քննարկել են այլ երկրներից Հայաստան տեղափոխված ընտանիքների փաստաթղթավորման խնդիրները, նաև այն, թե հիմնականում որ երկրների քաղաքացիներն են Հայաստանում ապաստան հայցում և ինչու:

Ամեն օր աշխարհում 44.000 մարդ տեղահանվում է պատերազմների, ռասսայական, կրոնական, քաղաքական հայացքների և այլ պատճառներով: Տեղահանվածներն ապահով տանիք են փնտրում ապահով երկրներում, որտեղ նրանց իրավունքները քիչ թե շատ պաշտպանվում են:

Հայաստանը ապաստան հայցելու երկիր է դարձել Աֆղանստանից, Իրանից, Իրաքից, Թուրքիայից, Սիրիայից, Կոնգոյից, Վրաստանից եկած շատ ընտանիքների համար:

Ըստ տարածքային կառավարման և զարգացման նախարարության միգրացիոն ծառայության գլխավոր մասնագետ Ռոզալիա Ղուկասյանի՝ հիմնականում ազգությամբ հայեր գալիս են Սիրիայից, իսկ մնացածը՝ Աֆղանստանից, Իրաքից, Պակիստանից, անգամ Բանգլադեշից ու ԱՄՆ-ից ներգաղթյալներ կան, ովքեր նույնիսկ անօրինական են սահմանը հատել, բայց նրանց ապաստան է տրամադրվել Հայաստանում:

Այս տարի միգրացիոն ծառայությունը օտարերկրյա քաղաքացիներից ապաստան տրամադրելու համար 67 դիմում է ստացել, նրանց մեջ մեծ թիվ են կազմում սիրիահայերը: ՄԱԿ-ի փախստականների գրասենյակի աշխատակից Հելսի Արոյանն իր օրինակով է բացատրում, թե որքան դժվար է եղել 2013 թվականին Սիրիայից Հայաստան տեղափոխվելը: Նրա ընտանիքը տեղահանվել էր պատերազմի պատճառով ու ասում է, որ մինչև հիմա դեռ չի կարողացել հաղթահարել ինտեգրման դժվարությունները ու հիմա ինքն էլ իր նման փախստականների խնդիրներով է զբաղվում:

Հելսիի համար ամենամեծ խնդիրը եղել է հայերեն խոսելը, ասում է՝ ամաչել է իր հայերենից, բայց հետո մտածել է, որ ոչինչ, կհասկանան: Ինտեգրման դժվարությունների, նաև սոցիալ-տնտեսական ու բնակարանային վատ պայմանների պատճառով էին, որ 1988 թվականին Ադրբեջանից բռնի տեղահան եղած ու Շիրակի մարզ տեղափոխված հազարավոր փախստականներ չկարողացան հաստատվել ու արտագաղթեցին:

1200 ընտանիք էր Շիրակի մարզ տեղափոխվել, բայց նրանց մեծ մասն արդեն Հայաստանում չէ: Իսկ Շիրակի մարզում բնակվող փախստականները շարունակում են լուրջ խնդիրների բախվել: Դրանցից գլխավորը բնակարանայինն է, տարիներով տնակներում ապրելուց հետո, ի վերջո, բնակապահովման հույսեր չունենալու պատճառով, շատերը լքել են մարզը: Բնակարանի շահառու ճանաչված ընդամենը 8 ընտանիքի ավելի քան 10 տարի է՝ պետությունը չի կարողանում բնակարանով ապահովել:

Հայաստանում հիմա առաջնահերթությունը տրվում է ապաստան հայցող նոր ընտանիքներին: Նրանց համար կացարան կա, մեկն էլ նոր է կառուցվելու:

Ըստ ոլորտի պատասխանատուների՝ այսօր խնդիր է ապաստան հայցողի փաստաթղթի ճանաչումը: Ապաստան ստացած ընտանիքները ունեն այն նույն իրավունքները, ինչ Հայաստանի քաղաքացիները, բայց փաստաթղթի իրավական ուժը չեն ճանաչում:

Ըստ Ռոզալիա Ղուկասյանի՝ ապաստան հայցողներն այս փաստաթղթով իրավունք ունեն պոլիկլինիկայում անվճար բուժօգնություն ստանալ, բանկային հաշիվ բացել, զբաղվածության կենտրոնում գրանցվել, աշխատանքի տեղավորվել և այլն: Հայաստան մուտք գործող ու ապաստան հայցող քաղաքացիները եղել են դեպքեր, որ խաբեությամբ են հայտնվել մեր երկրում: Խոսքը Աֆղանստանից և Բանգլադեշից ներգաղթյալների մասին է, ըստ պատասխանատուի, նրանց իրենց երկրներում խաբել, ասել են, թե Ամերիկա են տեղափոխում, Հայաստանի սահմանն են անօրինական անցկացրել ու ասել, թե Ամերիկան սա է: Իսկ այդ երկրներում մարդիկ նույնիսկ կարդալ չգիտեն ու հավատալով իրենց ուղեկցողներին, տուժել են կրկնակի, նախ՝ պատերազմի պատճառով, հետո էլ ահռելի գումարներ են տվել խաբեբաներին:

Բայց այս ընտանիքներից եղել են, որ կարողացել են հաստատվել Հայաստանում: Միգրացիոն ծառայության ներկայացուցիչները, նաև ՄԱԿ-ի պատասխանատուները հիշեցնում են, որ սահմանը նույնիսկ ապօրինի հատած անձանց մասին իրավունք չկա հայտնել իրենց երկրի դեսպանատներին, քանի որ կարող է տվյալ անձին իր երկրում վտանգ սպառնալ: