Պարսից ծոցը հակամարտությունների օջախ

Պարսից ծոցն աշխարհի ամենաթեժ կետերից է: Հատկապես վերջին 40 տարիներին այն բազմաթիվ պատերազմների ու տեղային հակամարտությունների օջախ է դարձել: Տարածաշրջանում առաջնորդության հասնելու և իրենց դիրքերը ամրապնդելու համար Պարսից ծոցի երկրները, այսպես ասած, զգուշավոր քաղաքականություն են վարում:

Վերջին լարումը կապված է նրա հետ, որ ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը որոշեց դուրս գալ Իրանի հետ 2015թ. կնքված միջուկային պայմանագրից՝ Իրանի նկատմամբ սահմանելով նոր պատժամիջոցներ: Մի քանի անգամ ԱՄՆ հայտարարել է, որ իրենք պատրաստ են բանակցությունների, բայց, ըստ էության, Իրանին առաջարկվող պայմանները խիստ սահմանափակումներ են ենթադրում, որին Իրանը ընդառաջ չի գնում, թեև հայտարարում է, որ իրենք էլ պատրաստ են բանակցությունների: Երկու կողմն էլ միմյանց դիրքերը մեղմացնելու համար ճնշումներ են գործադրում: Դրա համար առիթները պակաս չեն:

Նավթատարների սադրանքը

Հունիսի 13-ին Օմանի ծոցում պայթյուններ գրանցվեցին նավթատար երկու Front Altair and Kokuka Courageous տանկերներում: Նավերի անձնակազմերը անվնաս տարհանվեցին, սակայն երկու նավերում էլ ուժեղ հրդեհ բռնկվեց:

Տանկերներից Front Altair-ը պատկանում է նորվեգական ընկերությանը: Այն այրվել է Իրանի և ԱՄԷ-ի միջնամասում: Երկրորդ տանկերը՝ Kokuka Courageous-ը, ճապոնական է: Այն հարձակման է ենթարկվել Հորմուզի նեղուցից արևելք ընկած հատվածում:

ԱՄՆ-ն շտապ հայտարարեց, որ այս ամենի մեղավորը Իրանն է: Մասնավորապես, ԱՄՆ պետքարտուղար Մայք Պոմպեոն հայտարարեց.

«Ընդհանուր հաշվով, այս հարվածները ցույց են տալիս այն վտանգը, որ սպառնում է միջազգային խաղաղությանը և անվտանգությանը: Սա հարձակում է նավարկության ազատության վրա և լարվածություն մեծացնող անընդունելի կամպանիա Իրանի կողմից»:

Իրանը հերքեց մեղադրանքները: Ավելին, Իրանի ԱԳ նախարար Մոհամմադ Ջավադ Զարիֆը ուշադրություն հրավիրեց այն հանգամանքին, որ տանկերների հետ կապված միջադեպը տեղի է ունենում այն ժամանակ, երբ ԱՄՆ-ի և Իրանի հարաբերությունները մեղմացնելու համար Իրանում է Ճապոնիայի վարչապետ Աբե Սինձոն, իսկ տանկերներից մեկը ճապոնական է:

«Ճապոնիայի հետ կապ ունեցող տանկերների վրա հարձակումը տեղի է ունենում, երբ Ճապոնիայի վարչապետը հանդիպում էր այաթոլա Ալի Խամենեիի հետ՝ երկար ու բարեկամական զրույց ունենալով: Կասկածներ չեն առաջանում նկարագրելու այն, թե ինչ տեղի ունեցավ այս առավոտյան»,- թվիթերյան իր էջում գրել է Ջավադ Զարիֆը:

Reported attacks on Japan-related tankers occurred while PM @AbeShinzo was meeting with Ayatollah @khamenei_ir for extensive and friendly talks.

Suspicious doesn't begin to describe what likely transpired this morning.

Iran's proposed Regional Dialogue Forum is imperative.

— Javad Zarif (@JZarif) June 13, 2019

Դրանից հետո ԱՄՆ կենտրոնական հրամանատարությունը տեսանյութ է հրապարակել, որում, ըստ գերատեսչության, երևում է, որ իրանական կողմը վնասված տանկերից դուրս է հանում չպայթած ականը: Ավելի վաղ CNN-ը, հղում անելով ԱՄՆ վարչակազմի ներկայացուցիչներին, հայտնել էր, որ այսկերպ Իրանը փորձում է թաքցնել իր մասնակցությունը այդ միջադեպին:

Տանկերների վրա հարձակումը վերջին երկու ամսվա մեջ երկրորդ դեպքն է: Մայիսի 12-ին նավթատար 4 նավեր էին հարձակման ենթարկվել ԱՄԷ-ի Ֆուջեյրա նավահանգստում: Հարձակման հետևանքով վնասվել էին Սաուդյան Արաբիայի 2 նավեր, և ԱՄԷ-ի ու Նորվեգիայի մեկական նավ։ Դրանից անմիջապես հետո ԱՄՆ-ն այդ հարձակումների մեջ մեղադրեց Իրանին: ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի` ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջոն Բոլթոնը նույնիսկ հայտարարեց, որ այնտեղ հայտնաբերվել են ականներ, որոնք ամենայն հավանականությամբ իրանական են:

Նավթի գինն աճել է

Դեռ անցյալ ամիս ԱՄՆ պետքարտուղար Մայք Պոմպեոն հայտարարեց, որ Իրանը այդ հարձակումները իրականացրել է, որպեսզի ազդի նավթի գնի վրա: Անցյալ ամիս նավթի գնի շատ մեծ տատանումներ չգրանցվեցին: Սակայն հունիսի 13-ի Օմանի նեղուցում տեղի ունեցած հարձակումից հետո նավթի համաշխարհային շուկայում սև ոսկու գնի կտրուկ աճ է նկատվել:

Ըստ այդմ, Brent տեսակի նավթի գինը աճել է 4.5% տոկոսով՝ յուրաքանչյուր բարելի համար դառնալով $62.64 դոլար: Inspired Energy ընկերության շուկայագետ Բեն Մաքֆարլեյնը հայտնել է, որ հնարավոր նոր հարձակումները կարող են նավթի գնի նոր աճի պատճառ դառնալ:

«Լրացուցիչ մտահոգությունների պատճառով կարող է առաջիկա օրերին շարունակվել նավթի գնի աճը»,- ասել է Բեն Մաքֆարլեյնը:

Զենքերի՞, թե՞ նյարդերի պատերազմ 

Դեռևս մայիսի 12-ի նավթատարների հրդեհումից հետո Արաբական լիգայի երկրները արտակարգ նիստ հրավիրեցին և համատեղ հայտարարություն ընդունեցին՝ դեմ արտահայտվելով Իրանին: Դրա գլխավոր նախաձեռնողը Սաուդյան Արաբիան էր: Արաբական Լիգայի հայտարարությանը դեմ էր Իրաքը՝ նշելով, որ այս ամենը կարող է նոր պատերազմ հրահրել տարածաշրջանում: Եվ հենց այդ ժամանակ Իրանի ԱԳ նախարար Զարիֆը կոչ արեց տարածաշրջանի երկրներին միմյանց վրա չհարձակվելու համաձայնագիր կնքել:

Հունիսի 5-ին ITV հեռուստաալիքին տված հարցազրույցում ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը հայտարարեց, թե չի բացառում Իրանի նկատմամբ հնարավոր ռազմական գործողությունները:

«Միշտ կա նման հնարավորություն»,- այսպես է պատասխանել Թրամփն այն հարցին, թե որքա՞ն է ԱՄՆ-ի կողմից Իրանում ռազմական միջամտության հավանականությունը:

Ռոհանիի խոսքերով՝ Իրանը պատերազմ չի սկսի ԱՄՆ-ի դեմ: Իրանի նախագահ Հասան Ռոհանին երեկ հայտարարել է, որ իրենք պատերազմ չեն սկսի, սակայն անհրաժեշտության դեպքում պատասխան կտան:

«Մենք տարածաշրջանում պատերազմ չենք սկսի նույնիսկ ԱՄՆ-ի դեմ, սակայն եթե մեր դեմ պատերազմներ սկսեն, մենք համարժեք արձագանք կտանք: Այս լարվածության արմատները պայմանավորված են Իրանի դեմ ԱՄՆ-ի տնտեսական պատերազմով: Երբ այս պատերազմն ավարտվի, մենք դրական զարգացումներ կտեսնենք տարածաշրջանում և աշխարհում»,- ասել է Ռոհանին:

Սրանով հանդերձ՝ և՛ ԱՄՆ-ն, և՛ Իրանը հայտարարում են, որ պատրաստ են բանակցությունների:

Պատրաստեց Քրիստինե Ալագուլյանը։