Փոթորիկներն ավելի ուժեղ և հաճախակի են քաղաքային բնակավայրերում

Ամառային փոթորիկները հակված են ավելի հաճախակի, ինտենսիվ և կենտրոնացված քաղաքներում, քան գյուղական վայրերում, համաձայն ութ քաղաքների և նրանց հարակից տարածքների նոր մանրամասն դիտարկումների: Արդյունքները կարող են փոխել, թե ինչպես են քաղաքային պլանավորողները պատրաստվում իրենց քաղաքներում ջրհեղեղներին, հատկապես, երբ քաղաքային տարածքներն ընդլայնվում են, և երբ կլիմայի փոփոխությունը փոխում է եղանակային գլոբալ ձևերը: Այս մասին հոդված է հրապարակել «Հիդրոօդերևութաբանության և մոնիթորինգի կենտրոն» ՊՈԱԿ-ը։

Նոր հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ քաղաքային տարածքների և դրանց սահմանների վրա ավելի շատ փոթորիկներ են ձևավորվում, և որ մեծ քաղաքներում տեղումներն ավելի շատ են ավելանում, քան փոքր քաղաքներում: Հետազոտությունը հրապարակվել է Earth’s Future-ում՝ AGU բաց հասանելիության ամսագրում, որը հրապարակում է միջդիսցիպլինար հետազոտություններ մեր մոլորակի և նրա բնակիչների անցյալի, ներկայի և ապագայի վերաբերյալ:

Հետազոտողները օգտագործել են Եվրոպայի և Միացյալ Նահանգների ութ քաղաքների յոթ տարվա եղանակային բարձր լուծաչափի տվյալները (Միլան, Իտալիա, Բեռլին, Գերմանիա, Լոնդոն և Բիրմինգհեմ, Մեծ Բրիտանիա, Ֆենիքս, Արիզոնա, Շառլոտա, Հյուսիսային Կարոլինա, Ատլանտա, Ջորջիա և Ինդիանապոլիս, Ինդիանա), քաղաքներում և շրջակայքում ամառային փոթորիկների ձևավորումն ու ուժգնությունը հետևելու համար:

Քաղաքները տարբերվում էին չափերով, կլիմայով և քաղաքային ձևով, բայց բոլորն էլ գտնվում էին համեմատաբար հարթ շրջաններում և հեռու ջրային մեծ տարածքներից՝ գործոններ, որոնք կարող էին ազդել տեղումների տեղական ձևերի վրա։ Մի քանի գործոններ կարող են առաջացնել քաղաքային փոթորիկների զարգացում և ուժգնացում: Քաղաքները հակված են ավելի տաք լինել, քան իրենց զով, խոնավ, խիտ անտառապատ շրջակայքը, ինչը կարող է պատճառ դառնալ, որ օդը ձգվի դեպի քաղաքներ և բարձրանա: Այս տաք, բարձրացող օդը այնուհետև խտանում է քաղաքային կենտրոնների վրա անձրևային ամպերի տեսքով: Փոթորիկները հաճախ ձևավորվում են նաև, երբ օդը բարձրանում է լեռնաշղթաների վրայով, լեռների գագաթներին ստեղծելով անձրևային ամպեր:

Ինչպես մինի լեռնաշղթաները, քաղաքային երկնագիծը կարող է բարենպաստ պայմաններ ստեղծել օդային զանգվածների բարձրացման և փոթորիկներ ստեղծելու համար:

«Դուք կարող եք քաղաքը համարել որպես խոչընդոտ: Երբ փոթորիկը շարժվում է դեպի այն, օդը կարող է բարձրանալ նրա վրայով և շուրջը», – ասում է հետազոտող Տորելլո-Սենտելեսը:

Քաղաքների վրա մթնոլորտում առկա աերոզոլային աղտոտումը կարող է նաև ուժեղացնել կամ ճնշել տեղումները:
Հետազոտողները հետևել են փոթորիկների ձևավորմանն ու զարգացմանը քաղաքներից դուրս և դրանց սահմաններից դուրս՝ որոշելով յուրաքանչյուր փոթորիկի միջին ուղղությունը, միջին ուժգնությունը, առավելագույն ուժգնությունը և տարածքը: Նրանք պարզել են, որ ընդհանուր առմամբ ավելի շատ փոթորիկներ են ձևավորվել քաղաքների և նրանց սահմանների վրա՝ համեմատած մոտակա գյուղական շրջանների հետ: Փոթորիկները առավել ինտենսիվ են լինում քաղաքի կենտրոններում կամ քաղաքների ծայրամասերում, ինչպես Բեռլինում և Բիրմինգհեմում:

Մեծ քաղաքներում անձրևների ինտենսիվությունն ավելի մեծ է, քան փոքր քաղաքներում, փոքր քաղաքներում տեղումների ինտենսիվությունը ավելացել է 0,9%-ով մինչև 3,4%, իսկ մեծ քաղաքները՝ հեռավոր շրջանների համեմատ, աճելով 5,2%-ից մինչև 11%: Որոշ քաղաքներում անձրևների քանակը նույնպես շատ ավելի բարձր է եղել օրվա որոշակի ժամերին։ Տեղումները նաև տարածականորեն ավելի են կենտրոնացել քաղաքային բնակավայրերում՝ մինչև 15%-ով: Տեղումների կենտրոնացված պոռթկումները կարող են ավելի շատ լարել քաղաքային ջրերի կառավարման համակարգերը, քան հավասարաչափ բաշխված տեղումները:

Թեև հետազոտողները բոլոր քաղաքներում գտել են որոշակի հետևողական միտումներ, յուրաքանչյուր քաղաք յուրօրինակ ձևով փոխել է տեղումների եղանակը: Օրինակ, մինչ քաղաքների մեծ մասում փոթորիկներ կային, որոնց տեղումներն ավելի ուժեղ էին, քան իրենց շրջակայքը, Բեռլինում և Շառլոտում ավելի շատ ցրված տեղումներ էին: Ատլանտայում փոթորիկները ամենաշատը ուժգնացել են ցերեկային ժամերին, մինչդեռ Բիրմինգհեմում փոթորիկները ուժեղացել են միայն գիշերվա ընթացքում: Եվ, ի տարբերություն ուսումնասիրված մյուս վեց քաղաքների՝ Բեռլինում և Ֆենիքսում ավելի շատ փոթորիկներ սկսվել են քաղաքի հարակից տարածքներում:

Քանի որ կլիման փոխվում է, և աշխարհը ուրբանիզացվում է, առանձին քաղաքներ պետք է մշակեն իրենց հարմարվողականության և մեղմացման ռազմավարությունները:

«Մենք պետք է ուսումնասիրենք քաղաքների ավելի լայն տեսականի, որպեսզի կարողանանք ընդհանրացնել գտածոները և որոշել, թե որ քաղաքային բնութագրերն են ամենամեծ ազդեցությունն ունենում քաղաքների տեղումների փոփոխման ներուժի վրա: Քաղաքային անձրևները խթանող մեխանիզմները բավականին բարդ են, և մենք դեռ պետք է ավելի շատ ուսումնասիրենք այդ գործընթացները»,- ասել է հետազոտության հեղինակ Տորելլո Սենտելեսը: