Օրենսդիրի և գործադիրի տեղերը փոխված են. բանավեճ

Երբ ներկայացվեցին 6-րդ գումարման 1-ին և 2-րդ նստաշրջաննների մոնիթորինգի արդյունքները, պարզ դարձավ, որ ԱԺ-ն ընդունել է աննախադեպ թվով օրենքներ: Ավելի կոնկրետ՝ 1-ին նստաշրջանում խորհրդարանն ընդունել է 34,  2-րդում՝ 252 օրենք:

Ստացվում է՝ միայն երկրորդ նստաշրջանում ընդունված օրենքների ցուցանիշը եռակի ավելի է 5-րդ գումարաման 2-րդ նստաշրջանի ցուցանիշից (94) և կրկնակի ավելի, քան նախորդ գումարման բոլոր նստաշրջաններում ընդունված օրենքների միջին ցուցանիշն է՝ 125-ը:

Ընդունված օրենքեներից 15-ը «մայր» օրենք է, 38-ը՝ միջազգային պայմանագիր: Ընդունված օրենքների գերակշիռ մասը՝ 90%-ը, վերաբերել են տնտեսական և հարկային, 80-ը՝ պետաիրավական ոլորտին: Օրինագծերի մեծ մասի հեղինակը կառավարությունն է: 

                                                                                                     Վիճակագրական տվյալներ

Ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ 2017 թվականին ընդունված 286 օրենքից 261-ի կամ շուրջ 90 տոկոսի հեղինակային իրավունքը պատկանում է կառավարությանը, 6-ինը՝ Աժ պատգամավորներին, 19 օրենքինը՝ կառավարությանն ու պատգամավորներին միասին:

 Ընդունված օրենքների հեղինակները

5-րդ գումարման համեմատ 6-րդ գումարման ժամանակ կառավարության «օրինաստեղծ» նախաձեռնությունները աճել են 4%-ով:

          Կարծիքներ այս ցուցանիշների վերաբերյալ

«Մենք ունենք սահմանադրական օրենքների ընդունման անհրաժեշտություն, մենք ունենք մի շարք մայր օրենքներ ընդունելու և դրանք Սահմանադրությանը համապատասխանացնելու խնդիր: Չեմ ասում, որ 50 թիվը նկատելի կամ ոգևորիչ առաջընթաց է, բայց խոսում է նրա մասին, որ, ի տարբերություն նախորդ գումարումների ԱԺ գործունեության, սա պատգամավորների օրենսդրական նախաձեռնություններով հանդես գալու օրենսդրական ակտիվության մասին է խոսում»,- ասում է ՀՀԿ-ական պատգամավոր Ռուստամ Մախմուդյանը:

«Էդ թիվն էնպես չէ, որ չի եղել նախորդ խորհրդարանում: Միշտ տասնյակներով նախաձեռնություններ եղել են նաև նախորդ գումարման խորհրդարանում, բայց, որպես կանոն, դրանք չեն հասել նիստերի քննարկման դահլիճ կամ մերժվել են հանձնաժողովում, հետո մերժվել է դրանց օրակարգ ընդգրկումը: Մեծամասնությանն էդ հեռանկարն է ուղեկցել»,- Մախմուդյանին հակառակվում է ԱԺ մոնիթորինգ ծրագրի ղեկավար Լուսինե Վասիլյանը

 Ըստ Վասիլյանի՝ պատգամավորները, եթե անգամ ներկայացնում են օրենքի նախագծեր, ապա դրանք հիմնականում տեխնիկական, խմբագրական, փոքր փոփոխություններ առաջարկող նախագծեր են.

«Ամենևին մայր օրենքներ չեն, որով հնարավոր կլիներ ուղղորդել օրենսդրական քաղաքականությունը»,- պնդում է Վասիլյանը: Նրա այս տեսակետին արդեն Մախմուդյանն է հակառակվում.

«Սահմանադրական փոփոխություններից հետո Վերահսկիչ պալատին փոխարինած Հաշվեքննիչ պալատի մասին օրենքը, որը բավականին ծավալուն և մայր օրենք է, ես սա պարզապես որպես օրինակ եմ ասում, պատրաստվել, կազմվել և ընդունվել է հենց ԱԺ պատգամավորների կողմից նախաձեռնված նախագծի հիման վրա: Ասեմ ձեզ նաև, որ այս գումարման խորհրդարանում ներկայացված նախգծերում, հավատացնում եմ ձեզ, որ տեխնիկական կողմի ապահովման օրենսդրական նախաձեռնության իմիտացիա ստեղծելը կարծես թե նվազել է, չեմ ասում բացառվել»:

                                                                        Ինչպե՞ս է ստացվել, որ ոչ թե օրենսդիր, այլ գործադիր մարմինն է «օրինաստեղծ»

«Ըստ էության, ողջ օրենսդրական քաղաքականության ձևավորումը միայն կառավարության ուսերին է: Ընդամենը 50 նախաձեռնություն է եղել պատգամավորների կողմից և դրանցից ընդունվել է աշնանային նստաշրջանի ընթացքում միայն 6-ը, այսինքն՝ հազիվ 10 տոկոսը: Մյուսները կա՛մ շրջանառության մեջ չեն, կա՛մ ընդգրկվել են օրակարգ, օրակարգում են: Ընդդիմադիրների հեղինակած նախագծերից մեկը քննարկվել, մերժվել է, 2-ն են ընդունվել, հունվարին պատկերը որոշակիորեն փոխվել է: Գործադիրը թող անի, մենք փորձենք էսպես ուղղումներ, խմբագրումներ անել, լիարժեք դարձնենք օրենքը. ամենևին խորհրդարանական համակարգը էդ տրամաբանությունը չի ենթադրում: Կառավարությունը կարող էր ունենալ օժանդակ ևս մեկ ստորաբաժանում, որը կլրամշակեր օրենքները և խորհրդարանի կարիքը գուցե չունենար»,- վիճակագրական տվյալներ է ներկայացնում Լուսինե Վասիլյանը:

«Այո՛, չենք կարող հերքել, որ կառավարությունը, ի տարբերություն պատգամավորների, շատ ավելի լավ կարող է տիրապետել մեր կյանքում՝ հասարակական այս կամ այն բնագավառներում օրենքների փոփոխությունների կատարման անհրաժեշտությանը: Դա պայմանավորված է իրենց գործառույթներով: Մենք կարող ենք կանխատեսել, բայց  կառավարությունը ավելի շատ է մոտ կանգնած և շատ հանգիստ կարող է տեսնել, թե ինչպիսի օրենսդրական խութեր ու բացեր կան: Եթե մենք ասում ենք, թե ինչի պիտի խորհրդարանը քիչ օրենքների նախագծեր կազմի, քան կառավարությունը, էդ դեպքում հարց է առաջանում՝ ինչի՞ ենք Սահմանադրությամբ կառավարությանը օրենսդրական նախաձեռնության իրավունք տալիս»,- պատասխանում է Ռուստամ Մախմուդյանը:

                                                                                                Ի՞նչ է ասում համաշխարհային պրակտիկան

Այս հարցում ամբողջ աշխարհում հստակ մոտեցումներ չկան, բայց որոշ ժամանակ առաջ «Ելք» խմբակցության պատգամավոր Արտակ Զեյնալյանը խոսեց կառավարման տեսության այբուբենի մասին՝ անդրադառնալով հենց այս հարցին:

«Գործադիր իշխանությունը չի կարող չներկայացնել օրենսդրական նախաձեռնությունների 70 տոկոսը: Հիմա մենք ընդդիմադիր ենք. մեզ դուր է գալիս, չի գալիս, սա գիտություն է, վերջ: Այո’, քաղաքական փոքրամասնությունը պետք է կարողանա գաղափարներ առաջադրել, պատվեր տալ: Սա պիտի լինի, բայց այն, որ գործադիր իշխանությունը չներկայացնի օրենսդրական նախաձեռնություն, բա այդ փաստական տվյալներն ո՞ւմ մոտ են, որ ներկայացնի»,- ասում  է նա:

Ըստ Զեյնալյանի՝ 10/90 հարաբերակցությունը նորմալ չէ, բայց այդ հարաբերակցությունն աննորմալ կլինի, եթե խորհրդարանի կողմից առաջարկված օրենսդրական նախաձեռնությունների տոկոսը գերազանցի 30-ը: 

«Այնուամենայնիվ, օրենքներն ընդունվում են ռեալ կյանքում արդյունք ստանալու համար: Դա փաստերի հիման վրա արված նախաձեռնություն է և փոփոխություն, դրանց հիմքում պետք է ընկած լինեն փաստեր, տվյալներ, իսկ գործադիր իշխանությունը դրա համար է», – հավելում է Զեյնալյանը: 

«Բայց, որպես կանոն, բոլոր խորհրդարաններն ունեն այդ օրենքները հետ վերադարձնելու, յուրաքանչյուր փոփոխության համար կռիվ տալու և իրենն անցկացնելու պրակտիկան, ինչը շատ հեռու է մեր խորհրդարանից: Մեր մի փոփոխության հասնելը ներկայացվում է որպես մեծ հաջողություն: Դժվար հիշեք որևէ նախագիծ, որը նսիտերի դահլիճում բացասական քվեարկության է արժանացել, չկա նմանօրինակ միջադեպ տարիներ ի վեր»,- ի պատասխան՝ ասում է Լուսինե Վասիլյանը:

«Մենք աշխատանքը բերում, նույնացնում ենք բացառապես լիագումար նիստերի դահլիճում կատարվածին, որոնք, որպես ինտրիգ, հասարակությանը շատ ավելի է գրավում: Հանձնաժողովում հանրապետական պատգամավորների կողմից ներկայացված նախագծերին տվել ենք բացասական կարծիք, ոչ մի արտասովոր ու տարօրինակ բան չկա»,- Վասիլյանին հակադարձում է ՀՀԿ-ական պատգամավորը:

Հիշեցնենք, որ 6-րդ գումարման 1-ին և 2-րդ նստաշրջանների ժամանակ ամենաշատ կողմ քվեարկած կուսակցությունը ՀՀԿ-ն է: Ամենից շատ ձեռնպահ է քվեարկել «Ծառուկյան» խմբակցությունը, իսկ ամենից շատ դեմ է եղել «Ելք» խմբակցությունը:

                                                                                                Ամփոփ թվեր

ՀՀԿ խմբակցությունը 6-րդ գումարման 2 նստաշրջաններում հեղինակել է 24 օրենքի նախագիծ: Դրանիցից 6-ն ընդգրկված է օրակարգ, 12-ը շրջանառության մեջ է: Ընդունվել է ՀՀԿ-ի հեղինակած 6 օրենքի նախագիծ: Կառավարության հետ համահեղինակ է կառավարության ներկայացրած և ընդունած 19 օրենքի նախագծի դեպքում

«Ծառուկյան»  խմբակցությունը 6-րդ գումարման 1-ին և 2-րդ նստաշրջանների ընթացքում 15 օրենսդրական նախաձեռնության հեղինակ է դարձել: Դրանցից 2-ն ընդունվել է, 2-ի ընդգրկումն օրակարգ մերժվել է: Եվս 2 նախագիծ նստաշրջանի օրակարգում է, 9-ը դրված է շրջանառության մեջ:

«Ելք» խմբակցությունը 6-րդ գումարման 2 նստաշրջաններում հեղինակել է 11 օրենսդրական նախագիծ: Դրանցից 4-ն ընդգրկված են նստաշրջանի օրակարգ, ևս 4-ը շրջանառության մեջ է: 1 նախագիծ չի ընդունվել, 2-ի ընդունումն օրակարգ մերժվել է:

 ՀՅԴ-ն 6-րդ գումարման 1-ին և 2-րդ նստաշրջանների ընթացքում 4 օրենքի նախագիծ է ներկայացրե, որից 1-ը՝ ՀՀԿ-ի հետ միասին: 

Ստացվում է՝ օրինագծեր ներկայացնելու առումով 6-րդ գումարման 2 նստաշրջանների ընթացում ամենաակտիվը եղել է ՀՀԿ խմբակցությունը, ամենապասիվը՝  ՀՅԴ-ն: