Շիմպանզեները կարողանում են իրար գիտելիքներ փոխանցել

Շիմպանզեները բացի առօրեական աշխատանքի գործիքներն օգտագործելուց, այդ մասին գիտելիքները փոխանցում են իրար,- այս եզրակացության են եկել մարդաբանները: Հետaզոտության արդյունքները  հրապարակել է Nature ամսագիրը:

«Մասնավորապես, մենք ցույց ենք տվել, որ շիմպանզեների և մարդկանց մշակութային և տեխնոլոգիական էվոլյուցիան հիմնականում նման է: Սա խոսում է այն մասին, որ նոր տեխնոլոգիաների մասին գիտելիքներ փոխանցելու ունակությունը կարող էր ունենալ մարդկանց և այս պրիմատների ընդհանուր նախահայրը»,- ասում է հետազոտությանը մասնակցած Ցյուրիխի համալսարանի պրոֆեսոր Քեթլեն Կոփսը:

Մարդու տարբերակիչ հատկանիշներից մեկը ավանդաբար համարվում է այն, որ մեր տեսակին բնորոշ է ոչ միայն կենսաբանական, այլև տեխնոլոգիական և մշակութային էվոլյուցիան։ Այս բառի ներքո գիտնականները հասկանում են մարդկանց՝ նոր գործիքներ հորինելու ունակությունը և դրանց ստեղծման և օգտագործման հմտությունները այլ անհատներին փոխանցելու կարողությունը: Վերջին տարիներին այդ տեսությունը որոշակի փոխվել է, քանի որ այդպիսի ունակություն նկատվել է նաև որոշ թռչունների մոտ:

Մասնավորապես, դեռևս 2018 թվականին թռչնաբանները պարզեցին, որ Նոր Կալեդոնիայի ագռավները այլ ագռավների օրինակով  կարողանում են սովորել,  պատրաստել նոր գործիքներ, բարելավել դրանց աշխատանքը։ Կոփսը և նրա գործընկերներն ապացուցեցին, որ Արևմտյան Աֆրիկայի լեռնային շրջաններում՝ հարավային Գվինեայի Մոն Նիմբա պահպանության տարածքում ապրող վայրի շիմպանզեները ևս նման ունակություն ունեն: Գիտնականները  մի քանի տասնամյակ շարունակ հետևել են այս կապիկների կյանքին և փոխազդեցություններին:

Մարդաբանները վերջերս արտասովոր փորձ են անցկացրել։ Նրանք  փորձել են պարզել՝ արդյոք շիմպանզեները կարող են ինքնուրույն տիրապետել ընկույզները կոտրելու համար քարե գործիքներ օգտագործելու պարզ տեխնիկային: Նման կերպ գիտնականները փորձել են ստուգել՝ արդյոք կապիկները կարող են նման գիտելիքներ փոխանցել այլ շիմպանզեներին, թե դրանք յուրացնում են միայն ինքնաբուխ։

Գիտափորձի պայմաններին համապատասխան Մոն Նիմբեի տարածքում շրջելիս գիտնականներն իրենց հետ տարել են ոչ միայն իրենց գործիքներն, այլև քարեր, ընկույզներ և արմավենու տարբեր ծառերի պտուղներ։ Երբ նրանք հանդիպել են մի խումբ պրիմատների, մարդաբանները նստել են գետնին և կապիկներին ցույց տվել գործիքներ, ճեղքված և ամբողջական ընկույզներ և արմավենու պտուղներ:

Դրանից հետո գիտնականները հեռացել են՝ գետնին թողնելով գործիքներ ու ընկույզներ, և սկսել են հետևել կապիկների վարքագծին։ Այս դիտարկումները ցույց են տվել, որ շիմպանզեների պրիմատները երբեք չեն սկսել քարեր օգտագործել ընկույզները կոտրելու համար, եթե նախկինում չեն տեսել, որ մարդ կամ այլ կապիկ օգտագործում է նման գործիքներ:

Նման դիտարկումները, ըստ Կոփսի և նրա գործընկերների, խոսում են շիմպանզեների միջև նյութական մշակույթի գոյության օգտին և կասկածի տակ են դնում այդ պրիմատների կողմից գործիքների բացառապես ինքնաբուխ մշակման տեսությունը: Վայրի շիմպանզեների տարբեր խմբերում գործիքների տեսքի էվոլյուցիայի հետագա դիտարկումները կօգնեն վերջնականապես հաստատել այս հայտնագործությունը, եզրակացրել են գիտնականները: