Դավիթ Գարեջի վանական համալիրի շուրջ վրաց-ադրբեջանական հակամարտությունը սրվում է

Վրաստանի և Ադրբեջանի սահմանին գտնվող Դավիթ Գարեջի վանական համալիրի շուրջ լարվածությունը վերածվում է հակամարտության: Վերջին մեկ ամսում փոխադարձ մեղադրանքներին հաջորդել են սահմանի այդ հատվածը միակողմանի փակելու գործողություններ, պաշտոնական անձանց կողմից հնչող սպառնալիքներ:

Վրաստանի լեյբորիստական կուսակցության նախագահ Շալվա Նաթելաշվիլիին ապրիլի 25-ին ադրբեջանցի սահմանապահները թույլ չէին տվել մոտենալ Դավիթ Գարեջի քրիստոնեական վանական համալիրին՝ հայտարարելով, թե դա պատկանում է Ադրբեջանին: Վերջինս պատասխան հայտարարություն էր արել.

«Բռնազավթիչնե´ր: Ձեր Ալիևին փոխանցեք, որ երբ ձեր նախնիներն ապրում էին Միջին Ասիայում, մեր նախնիները ստեղծում էին այս մշակույթը: Դուք ոչ մի կապ չունեք Կովկասի հետ: Սա մեր քրիստոնեական տաճարն է»:

Վրացի քաղաքական գործչի այս կոչը ապրիլի վերջին ավելի սրեց վրաց-ադրբեջանական առանց այն էլ լարված հակամարտությունը սահմանային խնդրի շուրջ:  Պաշտոնական Բաքվի դիրքորոշումն այսպիսին էր.

«Քեշիքչիդաղ (Դավիթ Գարեջի) քարանձավային վանական համալիրը Կովկասյան Աղվանքի պատմական ժառանգությունն է: Հին աղվանները քրիստոնեություն են դավանել, սակայն մահմեդականություն ընդունելով՝ այս սրբավայրի հանդեպ հետաքրքրությունն աստիճանաբար կորցրել են: Աթաբեկովների դինաստիայի կառավարման ժամանակ վրացի տիրակալները այն միացրել են իրենց պետությանը»:

Իրենց նախահայր համարելով հին աղվաններին՝ Ադրբեջանը միաժամանակ ընդունում է, որ նախկինում դավանել է քրիստոնեություն: Այդ տրամաբանությամբ վրացական Դավիթ Գարեջի կամ ադրբեջանական տարբերակով՝ Քեչիկչիդաղ համալիրը քրիստոնեական Ադրբեջանի ժառանգությունն է: Համալիրի հնագույն վանքը` Դավթի մայրավանքը, հիմնադրվել է 6-րդ դարում Սիրիայից գաղթած, ազգությամբ ասորի Դավիթ Գարեջայի կողմից: 11-րդ դարում վանքը ավերվել է սելջուկ-թուրքերի հարձակման ժամանակ, իսկ 13-րդ դարում այն թալանել են մոնղոլները: Հետագայում վրացական եկեղեցին ոչ միայն նորոգել է այն, այլև համալիրում ներառել 20 ժայռափոր եկեղեցի: Խորհրդային կարգերի հաստատումից հետո Արցախի նման այս տարածքը հանձնվել է նորաստեղծ Ադրբեջան պետությանը: ԽՍՀՄ փլուզումից մինչև այսօր Վրաստանն ու Ադրբեջանը չեն կարողանում համաձայնության գալ համալիրի պատկանելության շուրջ:

Ադրբեջանի ԱԳՆ ներկայացուցիչ Վլադիմիր Կոնստանտինիդին օրերս հայտարարեց, որ բանակցում են ադրբեջանական կողմի հետ: Դրանց արդյունքում խնդիրը հարթվում է, համալիրի տարածք մուտքը ևս թույլատրվում է: Վրացական կողմի մատնանշած բանակցությունները երկու պետությունների սահմանագծման մասին են: Վրաստանի և Ադրբեջանի ընդհանուր՝ 446կմ երկարության սահմանի ավելի քան 180 կմ-ը հստակեցված չէ, այդ թվում՝ Դավիթ Գարեջի վանական համալիրի շրջակա տարածքը: Սահմանային անհամաձայնության խնդիրները, սակայն, Վրաստանի և Ադրբեջանի միջև նախորդ տարիներին ևս եղել են: 2012-ին ավելի քան 2 շաբաթ ադրբեջանական հատուկ ծառայությունները փակել էին վրացական քրիստոնեական համալիրը՝ դժգոհությունների ալիք ստեղծելով: Արտգործնախարարների մակարդակով խնդիրը հարթվեց, սակայն չլուծվեց: Այս անգամ ևս արտգործնախարարները խոսում են, սակայն հաշտության եզրեր գտնելու մասին խոսք չկա:

«Հանրությանը հանգստության կոչ եմ անում: Սա շատ զգայուն թեմա է: Հասարակությունը պետք է իմանա, որ պետական հանձնաժողովի յուրաքանչյուր անդամ առաջնորդվելու է պետական շահերով ու հետաքրքրություններով: Մեր պահանջն է պահպանել ստատուս-քվոն այնպես, ինչպես կա, մինչև սահմանագծման ու սահմանազատման հանձնաժողովները համաձայնության գան սահմանների շուրջ»,- հայտարարեց Վրաստանի ԱԳ նախարարը:

Հանձնաժողովներն այդպես էլ համաձայնության չեն գալիս, մինչդեռ Ադրբեջանը նախաձեռնել է դեպի վանական համալիր տանող ավտոճանապարհի կառուցում՝ նախատեսելով Դավիթ Գարեջին դարձնել զբոսաշրջային վայր՝ ներկայացնելով որպես ադրբեջանական պատմական հարստություն: Վերջին օրերին վրաց մի խումբ հոգևորականներ փակեցին Ադրբեջանի հետ կապող միջպետական մայրուղին, իսկ մայիսի 28-ին երկու կողմից էլ բողոքի մեծ ակցիաներ կազմակերպվեցին Դավիթ Գարեջի համալիրի մոտ՝ ագրեսիվ տրամադրվածությամբ:

Վրաստանի խորհրդարանը նախատեսում է քննարկել Ադրբեջանի նվաճողական քաղաքականությունը: Ադրբեջանում ապրող վրացիների համար նախատեսված վրացերեն դասագրքերը առգրավվում են, դժվարություններ ունեն վրացի հոգևորականները: Վրացական խորհրդարանը կփորձի հասկանալ՝ արժի՞ արդյոք նավթի, գազամուղի ու երկաթուղու դիմաց պահպանել Ադրբեջանի հետ ռազմավարական գործընկերությունը: