Ինչպես երեխաներին հատուկ հաստատություններից ընտանիք վերադարձնել․ քննարկում Շիրակի մարզպետարանում

Շիրակի մարզի գիշերօթիկ խնամքի հաստատություններն ու հատուկ դպրոցները վերակազմավորվելու են խնամքի այլ ծառայությունների: Ծրագրի ղեկավարներն այսօր խնդիրը քննարկել են մարզի կրթական ոլորտի պատասխանատուների հետ: Շիրակի մարզի 4 հատուկ հաստատություններում ավելի քան 250 երեխա կա: Նրանց ընտանիքներ վերադարձնելու խնդիրը շատ բարդ է:

Հիմնականում սոցիալական խնդիրներով պայմանավորված են ծնողները երեխաներին հանձնում հատուկ հաստատությունների խնամքին և նրանց վերադարձի համար ընտանիքներում պետք է բարեկեցության պայմաններ ստեղծել: Խնդիրը համակողմանի է դիտարկվել երեխաներին ընտանիքներ վերադարձնելու դեպքում, անհրաժեշտ է նրանց նաև սովորական դպրոցներ ինտեգրել: Նեղ մասնագետներ, նաև սոցիալական աշխատողներ են պետք, որոնք չկան: Այս հարցերի շուրջ էլ ծավալվել է հիմնական քննարկումը:

Երեխաներին հատուկ հաստատություններից ընտանիքներ վերադարձնելու խնդիրը նոր չէ, որ քննարկվում է, այս տարիների ընթացքում էլ մշակված ծրագրերի պակաս չի եղել՝ մանկատների բեռնաթափում, հաստատությունների անվանափոխում, ցերեկային կենտրոնների ստեղծում և այլն: Ու դեռ ավելի քան 250 երեխա մարզի հատուկ հաստատություններում է:

Ըստ Հայ օգնության ֆոնդի երեխաների կենտրոնի տնօրեն Միրա Անտոնյանի՝ խնդիրը քննարկվում է դեռ 2008 թվականից, ծրագիրը 2015 թվականին պետք է ավարտված լիներ, բայց չի էլ սկսվել, ու դեռ հստակեցում էլ չկա։

Շիրակի մարզպետարանի կանանց, երեխաների պաշտպանության բաժնի պետ Լիլիթ Գորգինյանի խոսքերով՝ Շիրակի մարզի հաստատություններում խնամվող երեխաների կեսը եթե վերադառնա ընտանիք, ապա նրանց կյանքն ու առողջությունը կվտանգվի, քանի որ անօթևանության խնդիր կա, նաև հակասոցիալական վարքագիծ դրսևորող ծնողներն են շատ։

Սոցիալական հարցերի նախարարության և միջազգային կազմակերպությունների ծրագրի պատասխանատուները ուսումնասիրել են այն բոլոր ռիսկերը, որոնք խոչընդոտում են երեխաներին ընտանիք վերադարձի գործում: Դիտարկվող կարևոր պայմանը երեխաների ծնողներին աշխատանքով ապահովելու հարցն է, բայց միևնույն ժամանակ շեշտն այս դեպքում դնում են ավելի շատ ծնողների ինքնազբաղվածության վրա:

«Ընտանեկան միջավայր և համայնքային ծառայություններ Հայաստանի երեխաների համար» ծրագրի ղեկավար Գայանե Մարտիրոսյանի խոսքերով՝ իրենք ավելի շուտ ընտանիքի անդամների ինքնազբաղվածությունը կապահովեն։ Օրինակ՝ եթե ընտանիքի մայրը դերձակ է, մեքենա ու թելեր կտրամադրեն, կօգնեն նաև ապրանքի սպառման հարցում։

Նման օրինակներ բարեգործական միջազգային կազամերպությունները Շիրակի մարզում ունեն, բայց զբաղվածության խնդիրը լուրջ քննարկման չարժանացավ այս հանդիպմանը: Կարևորեցին սոցիալական աշխատողների դերը, որոնք, ըստ ծրագրի, ընտանիքի հետ պետք է աշխատանք տանեն, իսկ դրա դիմաց ասացին, որ սոցաշխատողին վճարելու են համայնքային բյուջեից: Բայց դեռ սոցաշխատողներ վերապատրաստելու հարցն են լուծելու:

Նույն բանն է նաև կատարվում ներառական կրթության ներդրման ծրագրում, դպրոցներն անցնում են ներառական համակարգի, բայց նեղ մասնագետներ չունեն: Երեխային ընտանիք վերադարձնելու ծրագրով առաջարկվում է խնամատար ընտանիքի տարբերակը կիրառել, որոնց պետությունը կֆինասավորի երեխաների խնամքի համար և կապահովի աշխատանքով:

Սոցիալական հարցերի նախարարությունը դեռ չունի մշակած հստակ այն տարբերակները, որոնք հնարավոր է կիրառել Շիրակի մարզի համար, որը հանրապետության մյուս մազերից տարբերվում է իր սպեցիֆիկ հիմնախնդիրներով: Շիրակի մարզպետ Տիգրան Պետրոսյանն էլ հավելեց, որ պետությունը 1 երեխայի խնամքի համար տարեկան 3500 դոլար է ծախսում։ Ու եթե երեխան հաստատությունում է հայտնվում ու պետությունը 3500 դոլար է հատկացնում, ապա այստեղ սխալ կա, ու այդ սխալը ուղղելու ժամանակն է։ Երեխան պետք է մեծանա ընտանիքում։

Մարզպետի խոսքերով՝ 2 ամսվա իր պաշտոնավարման ընթացքում ամենահաճելի պահերը եղել են որդեգրման մասին որոշումները կնքելը։

Երեխային ընտանիք վերադարձնելու ծրագիրն այս մարզում լիարժեք իրականացնելու համար պահանջվող պայմանների ապահովումը ծրագրի պատասխանատուներին է վստահված, իսկ այդ նպատակին հանրապետության 6 մարզերի համար 1 ու կես մլն եվրո է հատկացվել: