Ի՞նչ կլինի, եթե մինչև տարեվերջ չընդունվի 2019 թվականի բյուջեն

Կենսաթոշակները և նպաստները ամբողջ ծավալով կշարունակվեն վճարվել, եթե նույնիսկ հունվարի 1-ի դրությամբ (բյուջետային տարվա սկիզբ) նոր բյուջեն Ազգային ժողովում ընդունված ու նախագահի ստորագրությամբ հաստատված չլինի։ Սա օրենքի պահանջ է, և բյուջեի չընդունվելը սրա վրա չի ազդի, ի տարբերություն այլ ոլորտների։

Միացյալ Նահանգներում այսպիսի դեպքերը կոչվում են «շաթդաուն» («անջատում»)։ Եվ պատճառն այն է, որ եթե բյուջեն ժամանակին չի ընդունվում, իսկ դա հաճախ է լինում, կառավարության ֆինանսավորմամբ գործող բազմաթիվ ծրագրեր ուղղակի «անջատվում են»։ Ֆինանսավորում շարունակում են ստանալ միայն պետության համար կենսական նշանակության ոլորտները՝ պաշտպանություն, անվտանգություն, սոցիալական պաշտպանություն և այլն։

Եթե արտահերթ ընտրություններ …

Հայաստանի մյուս տարվա բյուջեի ընդունման համար դեռ ժամանակ կա, բայց քաղաքական իրավիճակը այնպիսին է, որ տեսականորեն կարող է բերել բյուջեի ընդունման սովորական ժամկետների խախտման։ Գործնականում դրա հավանականությունը, սակայն, շատ փոքր է։

Այս պահի դրությամբ, կառավարությունը հավանություն է տվել 2019 թվականի բյուջեի նախագծին, ուղարկել է Ազգային ժողով, խորհրդարանի նախագահն էլ որոշել է այն ժամկետները, երբ այդ նախագիծը կքննարկվի հանձնաժողովներում՝ հոկտեմբերի 29 – նոյեմբերի 9։ Այս ընթացքում հանձնաժողովներն իրենց քննարկումներն են անելու, հետո առաջարկությունները ուղարկելու են կառավարությանը, որն էլ նախագիծը (լրամշակելով կամ առանց դրա) վերադարձնելու է Ազգային ժողով՝ նոյեմբերի 13-14-ին քննարկումներ սկսելու համար։

Բայց կառավարության ներկա ղեկավարը մտադիր է մինչ այդ հասնել Ազգային ժողովի լուծարման։ Եթե Նիկոլ Փաշինյանը այսօր հրաժարական է տալիս (ինչի մասին, հավանաբար, կհայտարարի հենց այսօր երեկոյան), և եթե իշխանությունը փաշինյանական թևն իր նպատակներին հասնում է (Ազգային ժողովը երկու անգամ քվեարկությամբ չի ընտրում վարչապետ), ապա խորհրդարանն իր ներկա կազմով լուծարվում է այդ երկշաբաթյա ժամկետից հետո՝ հոկտեմբերի 30-31-ին։ Նոր խորհրդարանը այդ դեպքում ձևավորվում է մինչև դեկտեմբերի կեսերն անցկացվելիք արտահերթ ընտրությունների արդյունքում։

Ազգային ժողով միշտ կա

Ազգային ժողովի ներկա կազմը, սակայն, այս ընթացքում չի արձակվելու, քանի որ Սահմանադրության 90-րդ հոդվածի 5-րդ կետը բացառում է այդ իրավիճակը.

«Արտահերթ ընտրության դեպքում գործող Ազգային ժողովի լիազորությունների ժամկետն ավարտվում, և նորընտիր Ազգային ժողովի լիազորությունների ժամկետն սկսվում է նորընտիր Ազգային ժողովի կազմավորումից հետո` երկրորդ երկուշաբթի օրը հրավիրված Ազգային ժողովի առաջին նստաշրջանի բացման պահին»։

Այսինքն՝ չի լինում որևէ «բաց հատված», երբ Ազգային ժողով չկա. նախորդը գումարման խորհրդարանը շարունակում է իրավազոր լինել այնքան, քանի դեռ նորը չի ընդունել լիազորությունները։ Գործնականում սա թույլ է տալիս 2019 բյուջեի ընդունման ծանրությունն ու պատասխանատվությունը թողնել գործող, բայց շուտով ցրվող խորհրդարանի՝ «պաշտոնակատարի» վրա։

Եթե այդպես չլինի, ապա հնարավոր արտահերթ ընտրություններից հետո դեկտեմբերի կեսերին նոր կազմավորված Ազգային ժողովում գործնականում չի հասցնի ընդունել տարվա եկամուտներն ու ծախսերն ամբողջացնող փաստաթուղթը։ Եվ կլինի հայկական «շաթդաուն»։

Ինչը «կանջատվի», եթե …

Տեսական դրույթներով այս իրավիճակը նույնպես նկարագրված է Հայաստանի օրենսդրությամբ մեջ։ Հայաստանի բյուջետային համակարգի մասին օրենքի 22-րդ հոդվածը ասում է.

«Մինչև բյուջետային տարվա սկիզբը պետական բյուջեն չհաստատվելու դեպքում` ծախսերը կատարվում են նախորդ տարվա բյուջեի համամասնություններով»:

Այսինքն, եթե օրինակ, պաշտպանության ոլորտի ծախսերին 2018 թվականի բյուջեով հատկացվել է ծախսերի 16,5 տոկոսը, ապա 2019 թվականի բյուջեն նույն տոկոսն է տրամադրում այդ ոլորտին, մինչև որ նոր բյուջեն կընդունվի։

Նույն հոդվածում նշվում են նաև այլ պայմաններ: Մասնավորապես, գործադիրը այդ ընթացքում շարունակում է կատարել նախկինում կնքած պայմանագրերի պարտավորությունները, շարունակում է կենսաթոշակների և նպաստների վճարումները, ինչպես նաև ներդրումային ծրագրերի ֆինանսավորումը։ Ծախսերի չափը, սակայն, չպետք է խախտի ամսական ֆինանսավորման համամասնությունը, այսինքն՝ հունվարին կառավարությունը իրավունք չունի ծախսել այնքան, որքան նախորդ տարի ծախսել է երկու ամսում։ Եվ սա վերաբերում է նաև առանձին ոլորտային ծախսերին։

Այս ամենը, անշուշտ, ընթացակարգային հսկայական ծանրաբեռնվածություն կառաջացնի՝ թղթաբանությամբ, սահմանափակ ժամկետներով և այլն։ Բայց սրա հավանականությունը այս պահին շատ փոքր է։