Գնալով վտանգավոր են դառնում. գիտնականները՝ վիրուսների վարքագծի փոփոխության մասին

COVID-19 համաճարակի ընթացքում մնացած բոլոր վարակները կարծես նահանջել են։ Հիմա դրանք վերադառնում են և երբեմն անկանխատեսելի վարքագիծ են դրսևորում։ Կապկի ծաղիկը փոխանցվում է մարդուց մարդուն, ադենովիրուսը, որը նախկինում պարզապես ստամոքսաաղիքային խանգարումներ էր առաջացնում, հանկարծ դարձավ ծանր հեպատիտի պատճառ, իսկ էնտերովիրուսային վեզիկուլյար ստոմատիտը` մանկական հայտնի «կեղտոտ ձեռքերի հիվանդությունը», համաճարակ է դարձել Մալայզիայում: Այն մասին, թե ինչու է դա տեղի ունենում և ինչ սպասել հաջորդիվ՝ ՌԻԱ Նովոստիի նյութում։

Նոր «հին» ծանոթներ

Մայիսի կեսերին մարդկանց մոտ կապկի ծաղիկի դեպքերի մասին հաղորդումներ ստացվեցին միանգամից մի քանի եվրոպական երկրներից։ Այս վիրուսը հայտնի է եղել 1970-ականներից, սակայն այն գրեթե չի հայտնաբերվել Աֆրիկայի սահմաններից դուրս: Այժմ, ըստ ԱՄՆ Հիվանդությունների վերահսկման և կանխարգելման կենտրոնների (CDC), արդեն կան ավելի քան հազար հաստատված ախտորոշումներ Եվրոպայի, Հյուսիսային և Հարավային Ամերիկայի, Ավստրալիայի և Մերձավոր Արևելքի առնվազն երեսուն երկրներում: Միայն Մեծ Բրիտանիայում ավելի քան 300 դեպք է գրանցվել։ Ներկայիս բռնկման առանձնահատկությունն այն է, որ վիրուսը սովորել է փոխանցվել մարդուց մարդու։

Երկու շաբաթ առաջ Եվրոպայում և Միացյալ Նահանգներում բժիշկները նկատել են երեխաների լյարդի զանգվածային հիվանդություններ, որոնք կապված չեն հեպատիտի հայտնի վիրուսների հետ: Մինչև մայիսի 20-ը 33 երկրներում գրանցվել է անհայտ էթիոլոգիայի սուր հեպատիտի 566 դեպք։ Վարակվածներից շատերի մոտ հայտնաբերել է ադենովիրուս F41՝ լավ ուսումնասիրված պաթոգեն, որը սովորաբար առաջացնում է մանկական գաստրոէնտերիտ՝ ստամոքս-աղիքային խանգարում, որն ավելի հազվադեպ է ուղեկցվում շնչառական ախտանիշներով: Մեծահասակները, որպես կանոն, դրա դեմ հակամարմիններ ունեն:

Մալայզիայում վեզիկուլյար ստոմատիտի լայնածավալ բռնկում կա։ Սա էնտերովիրուսային վարակ է, որը նաև կոչվում է ձեռք-ոտք-բերանի սինդրոմ (այն օրգաններում, որտեղ ցան է հայտնվում): Մինչև մայիսի 16-ը հիվանդացել էր ավելի քան 47000 մարդ, հիմնականում՝ մինչև վեց տարեկան երեխաներ։ Մեկ տարի առաջ ցուցանիշը քսան անգամ պակաս էր։ Երկու դեպքում առաջացել են ծանր բարդություններ՝ էնցեֆալիտ, գլխուղեղի բորբոքում:

Ըստ երկրի համաճարակաբանական հսկողության ծառայության՝ հիվանդությունը կապված է երեք վիրուսների հետ՝ Coxsackie A16, Coxsackie A6 և enterovirus 71: Այս ախտածինները, որպես կանոն, բազմանում են աղեստամոքսային տրակտում, այնտեղ հասնում են կեղտոտ սննդի կամ ջրի միջոցով: Երբեմն փոխանցվում է օդակաթիլային ճանապարհով:  Դա այն է, ինչ, ըստ մասնագետների, այժմ տեղի է ունեցել, և վարակի տարածումը դարձել է համաճարակ՝ հիմնականում մանկապարտեզներում։

Մայիսի առաջին երկու շաբաթներին Եվրոպայում և ԱՄՆ-ում կտրուկ աճել է գրիպով հոսպիտալացումների թիվը, մինչդեռ աշնանն ու ձմռանը նման դեպքեր գործնականում չեն եղել։

Մասնագետները կանխատեսում են երեխաների մոտ պոլիոմիելիտի ախտանիշներով վտանգավոր հիվանդության աճ՝ սուր թուլացած միելիտ (AFM): Այն առաջացնող D68 էնտերովիրուսը վարակում է ողնուղեղի բջիջները, ինչը հանգեցնում է մկանային կաթվածի։ Նախկինում հիվանդությունը բավականին հազվադեպ էր, սակայն վերջին ութ տարիների ընթացքում բժիշկները տարեկան գրանցել են մոտ մեկ միլիոն դեպք։ Բռնկումներ են գրանցվել 2014, 2016, 2018 թվականներին, սակայն «covid» 2020 և 2021 թվականներին ոչինչ չի եղել։ Պարզվում է, որ աշխարհում այժմ մինչև չորս տարեկան շատ երեխաներ կան առանց էնտերովիրուսի D68 հակամարմինների։

Մուտացիաներ և մեկուսացում

Երկրորդ հնարավոր պատճառը հենց վիրուսների էվոլյուցիան է: Կապկի ծաղիկի ներկայիս վիրուսի գենոմային վերլուծությունը և համեմատությունը նախորդ տարիների շտամների հետ բացահայտեցին մոտ 40 մուտացիա պարունակող երկու նոր տարբերակ: Սա մոտավորապես հինգ անգամ գերազանցում է այս հարուցչի փոփոխության նորմալ արագությունը:

Թեև այստեղ հավանաբար կարևոր դեր է խաղացել կորոնավիրուսի սահմանափակումների վերացման գործոնը։ Համաձայն CDC-ի հրապարակած տեղեկատվության՝ կապիկների վարակը ԱՄՆ-ում գրանցվել է 2021 թվականի հուլիս և նոյեմբեր ամիսներին, սակայն նրանք դրան ոչ մի կարևորություն չեն տվել, քանի որ երկու դեպքում էլ հիվանդները Նիգերիայից վերադարձած ճանապարհորդներ են եղել։ ԱՀԿ-ի առողջապահության արտակարգ իրավիճակների ծրագրի փորձագիտական ​​կոմիտեի նախագահ, պրոֆեսոր Դեյվիդ Հեյմանի կարծիքով՝ վիրուսը վաղուց դուրս է եկել Աֆրիկայից և մուտացիայի ենթարկվել, և երբ չեղարկվեցին COVID-19 համաճարակի դեմ պայքարի միջոցառումները և վերսկսվեցին միջազգային ճանապարհորդությունները, այն արագորեն տարածվեց աշխարհով մեկ։

Գիտնականները ենթադրում են, որ կան այլ վարակներ, որոնք վերջին երկու տարվա ընթացքում ավելացրել են փոխանցելիությունը և այժմ պատրաստ են հայտնվել: Սրանք հիմնականում գրիպի վիրուսներն են: Բժիշկները մտավախություն ունեն, որ գալիք աշուն-ձմեռ սեզոնը ամենադժվարն է լինելու, քանի որ մարդկանց մի մեծ շերտ է գոյացել, որը մի քանի տարի գրիպ չի ունեցել և չի պատվաստվել։

Մասնագետների կարծիքով՝ որոշակի վիրուսային վարակների գլոբալ կամ տեղական բռնկման ռիսկը բարձր կմնա երկու-երեք տարի։ Այդ ժամանակ կձևավորվի կոլեկտիվ իմունիտետ պաթոգենների նոր տարբերակների նկատմամբ, և ամեն ինչ կհանդարտվի։