Էքսպերիմենտալ թերապիան հաղթել է արյան քաղցկեղը

Արյան քաղցկեղով երկու հիվանդ գործնականում բուժվել են իրենց հիվանդությունից փորձարարական բուժման միջոցով, որը կոչվում է CAR-T թերապիա: Ավելի քան տասը տարի առաջ նրանց օրգանիզմ են ներմուծվել գենետիկորեն ձևափոխված իմունային բջիջներ, որոնք գոյատևել են ավելի քան մեկ տասնամյակ և կանխել քրոնիկ լիմֆոցիտային լեյկեմիայի կրկնությունը: Հիվանդության ռեմիսիան շարունակվում է շուրջ 12 տարի, ինչը մասնագետներին հիմք է տալիս կարծելու, որ CAR-T թերապիան իրականում հաղթահարել է վտանգավոր անբուժելի հիվանդությունը։ Հետազոտության արդյունքները Փենսիլվանիայի համալսարանի գիտնականները ներկայացրել են առաջատար գիտական ​​Nature ամսագրում։

CAR-T բջիջները փոփոխված հակագեն ընկալիչներով« հարձակվել» են քաղցկեղային արյան բջիջների վրա
CAR-T թերապիան հիմնված է քիմերային CAR հակագենի ընկալիչի, հիբրիդային սպիտակուցի արտադրության վրա, որը բաղկացած է հակամարմինների բեկորից և իմունային համակարգը ակտիվացնող բաղադրիչից: Հակամարմինների հատվածը շատ ընտրողաբար կապվում է հատուկ անտիգենների հետ, ինչպիսիք են քաղցկեղի բջիջների մակերեսին հայտնաբերված սպիտակուցները: Հիվանդի կամ մեկ այլ անձի մարմնից դուրս են հանվում նրա սեփական իմունային T-բջիջները, որից հետո դրանք ձևափոխվում են այնպես, որ իրենց մակերեսին տեղափոխեն հատուկ մեքենա: Կիմերային հակագենի ընկալիչի ճիշտ ընտրությունը հզոր հակաքաղցկեղային միջոց է ապահովում:

Տասը տարվա ընթացքում ներդրված CAR-T բջիջների պոպուլյացիան զարգացել է
Ամերիկացի գիտնականները պարզել են, որ երկու հիվանդների մոտ, որոնք բուժվել են 2010 թվականին որպես փորձարկման առաջին փուլի մաս, քիմերային ընկալիչներով T-բջիջները մնացել են դիտարկման ողջ ընթացքում, սակայն դրանց պոպուլյացիան զարգացել է: Օրգանիզմ բջիջների ներմուծումից կարճ ժամանակ անց հայտնվեցին մեծ թվով CD8+ T բջիջներ, որոնք նաև կոչվում են «ցիտոտոքսիկ լիմֆոցիտներ» կամ սպանող T բջիջներ, որոնց գործառույթն է ոչնչացնել մարմնի վնասված, վարակված և քաղցկեղային բջիջները: Այնուամենայնիվ, ժամանակի ընթացքում CD8+-ում գերակշռում են մեկ այլ տեսակի CAR-T բջիջներ, որոնք պատկանում են CD4+ ենթապոպուլյացիան և ունեն հատկություններ, որոնք թույլ են տալիս արդյունավետ ազատվել արյան քաղցկեղի բջիջներից:

CAR-T թերապիան արդեն հաստատված է ԱՄՆ կարգավորող մարմինների կողմից
ԱՄՆ Սննդամթերքի և դեղերի վարչությունը (FDA) արդեն հաստատել է CAR-T թերապիան՝ որպես  հինգ տեսակ արյան քաղցկեղի բուժման տարբերակ:   Տասնյակ հազարավոր մարդիկ ստացել են փոփոխված բջջային բուժում: Այնուամենայնիվ, թերապիան ինքնին վերջին միջոցն է, որն օգտագործվում է, երբ պարզվում է, որ մնացած բոլոր  բուժումներն անարդյունավետ են: Պատճառը դրա բարձր արժեքն է, բարդությունների բարձր ռիսկերը և տեխնիկական բարդությունը:

Փորձի ժամանակ օգտագործված բջիջները շատ հիվանդների մոտ լուրջ բարդություններ են առաջացրել։
Հետազոտության ընթացքում օգտագործվել է CAR-T բջիջի հատուկ տեսակ, որը կոչվում է CTL019 կամ Tisagenlecleucel: Դրանք մշակվել են սուր լիմֆոբլաստային B-բջիջների լեյկեմիայի ռեցիդիվների բուժման համար: Բջիջները ուղղված են B բջիջների մակերեսին հայտնաբերված CD19 սպիտակուցին: Այս տեսակի CAR-T թերապիան առաջին FDA-ն էր, որը հաստատվել էր քաղցկեղի դեմ օգտագործման համար, սակայն հայտնի է, որ փոփոխված բջիջները լուրջ բարդություններ են առաջացնում հիվանդների 30 տոկոսի մոտ: Այսպիսով, CTL019-ը կարող է առաջացնել ցիտոկինային փոթորիկ, որը պոտենցիալ կյանքին սպառնացող վիճակ է, այսինքն՝ դա օրգանները քայքայող բորբոքային ռեակցիաների հիպերակտիվացում է:

Գիտնականները աշխատում են բարելավելու CAR-T թերապիան
CAR T բջիջների վնասակարաությունը պայմանավորված է նրանով, որ դրանք ուղղված են հակագեններին, որոնք առկա են ոչ միայն քաղցկեղային բջիջներում, այլև առողջ հյուսվածքներում: CTL019-ի փորձարկումների մեկնարկից ի վեր, գիտնականները մշակում են քիմերային ընկալիչ T բջիջներ, որոնք ավելի նուրբ են մարդկային նորմալ բջիջների նկատմամբ և ավելի մասնագիտացված ուռուցքային բջիջների վրա հարձակվելու համար: Օրինակ՝ փոփոխված բջիջները կարող են ճանաչել և հարձակվել քաղցկեղի բջիջների վրա, որոնք ունեն երկու հատուկ անտիգեն, մինչդեռ առողջ հյուսվածքները կրում են միայն երկու թիրախային անտիգեններից մեկը: CAR-T բջիջները նույնպես մշակվել են այնպես, որ գործեն միայն ուռուցքների հիպոքսիկ միջավայրում և ոչ առողջ հյուսվածքներում:

CAR-T թերապիան արդեն կիրառվել է այլ հիվանդությունների դեմ
CAR-T թերապիան օգտագործվում է ոչ միայն արյան քաղցկեղի, այլ նաև այլ չարորակ ուռուցքների դեմ, ինչպիսիք են շագանակագեղձի ուռուցքները և մահացու գլիոբլաստոման, որոնք առաջանում են ուղեղում: Հունվարին գիտնականները զեկուցեցին փոփոխված T բջիջների հաջող օգտագործման մասին՝ սրտում սպի հյուսվածքը քայքայելու համար, որը կարող է օգտագործվել սրտի ֆիբրոզի բուժման համար՝ կապ հյուսվածքի աննորմալ աճը: Քննարկվում է CAR-T բջիջների օգտագործման հնարավորությունը աուտոիմուն խանգարումների դեմ պայքարում։