Իրանի արտգործնախարարի հայաստանյան այցի առաջնահերթությունները

Իրանի ԱԳ նախարար Մոհամմադ Զարիֆի գլխավորած պատվիրակության պաշտոնական այցը Հայաստան աչքի ընկավ մի քանի հարցի վերհանմամբ և դրանց քննարկումներով: Մասնավորապես, Զարիֆը ՀՀ նախագահի հետ հանդիպման ժամանակ շեշտեց, թե հայ-իրանական բարձր մակարդակի քաղաքական հարաբերությունների ֆոնին խամրում է տնտեսական պասիվությունը:

Իրանը տարբեր ուղղություններով տնտեսական հարաբերությունները ակտիվացնելու հայտ է ներկայացրել, սակայն Հայաստանի հետ այն դեռևս մնում է նվազագույն մակարդակի վրա: Թեև օրեր առաջ երկու երկրները որոշեցին նվազեցնել բեռնափոխադրումներից հարկվող գումարը, սակայն դա ևս զգալի չի մեծացնում ապրանքաշրջանառությունը:

Իրանի սահմանին՝ Սյունիքի մարզում, ստեղծվում է Մեղրու ազատ տնտեսական գոտին, ինչը հնարավորություն կտա Իրանի «Արաս» ազատ տնտեսական գոտու հետ միասին օգտվել  հարկային արտոնություններից:

Այս համատեքստում կարևորվում է Հայաստանի միջոցով ԵԱՏՄ շուկա մտնելու Իրանի ձգտումը: Իրանի ԱԳ նախարարը ևս Երևանում այդ մասին նշեց՝ կարևորելով հայ-իրանական համագործակցությունը միջազգային քաղաքական և տնտեսական կազմակերպություններում:

Տնտեսական լուրջ ճգնաժամի ու պատժամիջոցների առաջ կանգնած Իրանի համար մեծ ձեռքբերում կլինի ստանալ ԵԱՏՄ 180 մլն-ոց շուկան, որը Հայաստանի շնորհիվ կարող է նաև դառնալ շահավետ գործարք: Այսպես, Իրանի և Հայաստանի սահմանին կա ազատ տնտեսական գոտի, որտեղ հնարավոր է ստեղծել համատեղ ձեռնարկություններ, ապրանքը փաթեթավորել Made in Armenia մակնշումով և ուղարկել Ռուսաստան, Բելառուս, Ղազախստան կամ Ղրղզստան` առանց լրացուցիչ մաքսերի ու հարկերի:

Իրանը Հայաստանին կապող կարևոր օղակ կարող է դառնալ նաև երկաթուղին, որը, ինչպես փաստում են մասնագետները, առանձնապես դժվար չէ, եթե երկու կողմերը ունենան քաղաքական կամք: Մասնավորապես, իրանական կողմում ընդամենը պետք է կառուցվի մոտ 40կմ-ոց երկաթգիծ, սակայն Իրանը քայլ չի անում այդ ուղղությամբ: Եթե Իրանը սկսի կառուցել այդ 40 կմ-ն, հայկական կողմի համար ավելի հեշտ կլինի գտնել մոտ 3 մլրդ դոլարի ներդրումներ՝ Հայաստանում կառուցելու երկաթգծի մեր բաժինը: Սա հնարավորություն կտա հայկական և իրանական երկաթուղային ցանցերը միացնել իրար:

Հայ-իրանական տնտեսական կապերից բացի Իրանի իշխանությանն անհանգստացնում են վերջերս ակտիվացած հայ-իսրայելական շփումները: Նոյեմբերի սկզբին ՀՀ ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանն այցելեց Իսրայել, դրանից առաջ Իսրայելի տարածաշրջանային հարցերի նախարար Ցախի Հանեգբին, քաղաքական գործիչներ Ալեքսանդր Ցինկերն ու Ավիգդոր Էսկինն էին այցելել Հայաստան:

Իրանում այս երկկողմանի այցերը քննարկման առարկա են տարբեր մակարդակներում՝ նշելով, որ Իսրայելը փորձում է Հայաստանի միջոցով մտնել մեր տարածաշրջան և Հայաստանի ուղղությամբ ևս մեկուսացնել Իրանը:

Պաշտոնական Թեհրանին նաև անհանգստացնում է հանգամանքը, որ Իսրայելը, Սաուդյան Արաբիան ու Լիբանանը կարող են հակաիրանական տարածաշրջանային կոալիցիա կազմել Լիբանանում տեղի ունեցող ներքաղաքական ճգնաժամի ֆոնին:

Իրանի ԱԳ նախարարի երևանյան այցն այս համատեքստում կարևորվել է նրանով, որ Թեհրանը փորձել է ճշտել Երևանի տարածաշրջանային վեկտորները, և թե արդյո՞ք հայկական կողմը որևէ քաղաքական հայացքի փոփոխություն պատրաստում է:

ՀՀ-ում այս առումով, ըստ պաշտոնական հաղորդագրությունների և բարձրագույն իշխանության մոտ կանգնած աղբյուրների, բանակցություններն անցել են առանց լարվածության: Երևանը ևս մեկ անգամ վստահեցրել է, որ Իրանը շարունակում է լինել Հայաստանի համար ամենակարևոր գործընկերներից մեկը, իսկ Իրանի տարածաշրջանային ծրագրերն ընդունելի են ՀՀ-ի համար: